Lịch sử giáo phận vinh online, giới thiệu sơ lược về giáo phận vinh

Ngày
Lễ Thánh Giuse, 19.03.1627, lúc Giáo sĩ Ðắc Lộ (Alexandre de Rhodes)đặt chân lên Cửa Bạng, thuộc tỉnh Thanh Hóa, ngài đã chodựng một tượng Thánh giá vĩ đại tại cửa biển và bắtđầu công cuộc truyền giáo. Trong khoảng 8 tháng trời giảngđạo, thuyền của phụ vương Ðắc Lộ đã xịt vào những cửa biểnở Xứ Nghệ: Cửa Lò, Cửa Sót cùng Cửa Rùm. Ở Cửa
Rùm ngài đã thành lập được một trung tâm Công Giáo rấtsầm uất.

Bạn đang xem: Lịch sử giáo phận vinh

Hơnmột năm sau, khi phụ thân Ðắc Lộ phải rời Việt phái mạnh để trở lạiÂu Châu vào sự luyến tiếc của toàn thể giáo dân, bé sốgiáo dân đã lên tới 30,000 người. Ngoài ra, loại cônglớn nhất của cha Ðắc Lộ là ngài đã khám phá ra chữQuốc Ngữ, với đã đóng góp vào kho tàng văn hóa dân tộc
Việt phái nam quyển "Phép Giảng Tám Ngày", ấn hành năm1651 bằng chữ quốc ngữ nguyên sơ, để dạy giáo lý mang lại tântòng. Quyển sách này được xem như là một bảo vật văn hóaquí giá, một di sản ngôn ngữ của người Việt Nam. Ko kể racha còn viết nhị tác phẩm không giống bằng tiếng Pháp, tất cả liên quanđến lịch sử truyền giáo tại Việt Nam. Ðó là quyển: "Divers voyages et Missions" (Các Cuộc hành trình dài Truyền Giáo),xuất bản tại Paris năm 1653 cùng quyển "Histoire du Royaume de
Tonkin" (Lịch Sử Nước Bắc Việt), xuất bản bằng tiếngÝ năm 1650, bằng tiếng Pháp năm 1651 cùng bằng tiếng La-tinhnăm 1652.

2.Giai đoạn ổn định: 1659-1792

Nhậnthấy công cuộc truyền giáo ở Việt phái mạnh phát triển mạnh mẽ,năm 1659 Tòa Thánh thiết yếu thức ban sắc lệnh thành lập 2 Giáo
Phận mới: Giáo Phận Ðàng Ngoài, từ tỉnh Quảng Bình trởra, được giao cho Ðức thân phụ Francois Fallu coi sóc, cùng Giáo PhậnÐàng Trong, từ Huế trở vào vào Nam, được giao cho Ðức
Cha Lambert de la Motte coi sóc.

Sauđó, lúc số giáo dân tăng rất nhanh, Giáo Phận Ðàng Ngoàilại chia ra thành 2 Giáo Phận mới nữa: Giáo Phận ÐôngÐàng Ngoài, gồm Hải chống và những tỉnh phía bắc, cùng Giáo
Phận Tây Ðàng Ngoài, từ Hà Nội mang đến tới Quảng Bình. Phầncực phái nam từ Thanh Hóa đến đến Sông Gianh được gọi chunglà "Xứ Nghệ". Vì Xứ Nghệ giải pháp Hà Nội thừa xa,khoảng 500km, nhưng đường sá lưu thông lại khó khăn khăn, nhấtlà đại đa số dân bọn chúng còn quá túng bấn chất phác vàcó một giọng nói trọn vẹn khác hẳn ở phía Bắc, nêncác vị thừa sai đã dành cho Xứ Nghệ một cơ chế hầu nhưđộc lập. Do thế, nếu xung quanh phía cực bắc gồm Ðức Giám
Mục, thì trong phía cực nam gồm Ðức Giám Mục phó. Và nếu"ở phía ngoài" có Chủng viện Vĩnh Trị, thông thường cho cảÐông cùng Tây, thì "trong này" lại có Chủng viện
Trang Nứa (sau được dời vào Hướng Phương). Còn Tòa Giám
Mục được đặt tại Trang Ðen (Nam Ðàn), sau dời vào ThọKỳ (Thọ Ninh) vào thời Ðức cha Hậu I, tức Ðức thân phụ De La Motte.Trên thực tế hầu như nhì Giáo Phận độc lập vậy.

3.Giai đoạn phân loại Giáo Phận: 1792-1846

KhiÐức phụ vương Hậu II, tức Ðức cha Gauthier, dời Tòa Giám Mục từ ThọNinh ra đặt ở xã Ðoài vào năm 1842, thì cũng vào thờigian đó Tòa Thánh quyết định bóc Xứ Nghệ ra khỏi Hà Nội(Tây Ðàng Ngoài). Ngày 27.03.1846, Tòa Thánh bổ nhiệm Ðức
Cha Hậu II, Phó Giám Mục của Ðức phụ vương Liêu Retord ở Hà Nội,vào có tác dụng Giám Mục tiên khởi Giáo Phận mới Vinh.

Trongmột bản tường trình gửi về Tòa Thánh, Ðức thân phụ Liêu Retord,Giám Mục chủ yếu của Giáo Phận Tây Ðàng Ngoài, ca tụng tinhthần giáo dân Xứ Nghệ như sau: "Ở tại Hà Tĩnh và
Nghệ An gồm tới 45,364 bổn đạo. Trong nhị tỉnh này, họ lànhững bổn đạo sốt sắng nhất trong Giáo Phận". Ðóchính là yếu tố quan tiền trọng thúc đẩy Ðức Giáo Hoàng
Grê-gô-ri-ô ra Sắc Chỉ "Ex debitu pastoralis", ngày27.03.1846, thành lập Giáo Phận Vinh. Theo Sắc Chỉ trên, biêngiới của Tân Giáo Phận Vinh được thiết lập như sau: Phíabắc ngay cạnh tỉnh Thanh Hóa, phía nam kéo dài đến tả ngạn sông
Gianh, cạnh bên huyện Bố Trạch thuộc tỉnh Quảng Bình, phía đônglà biển phái nam Hải và phía tây là nước Ai Lao. Toàn thể Giáo
Phận Vinh bao gồm 3 tỉnh Nghệ An + Hà Tĩnh (22,380 km vuông) vàmột phần tỉnh Quảng Bình (2,300 km vuông). Tổng cộng diện tíchkhá rộng lớn là 24,480 km vuông. Do ở thị làng Vinh, mặc dù tiệntrục giao thông, nhưng lại thừa ồn ào náo động và nhất làđa số dân cư vào tầm khoảng bấy giờ ở thị làng Vinh còn làlương dân, thành thử Toà Giám Mục được dời về XãÐoài, phương pháp thị thôn Vinh khoảng 13 km. Bởi vậy, mới cótrường hợp duy nhất ở Việt nam là Tòa Giám Mục với Giáo
Phận mang hai tên không giống nhau: Giáo Phận Vinh, nhưng Tòa Giám
Mục làng mạc Ðoài.

ỞXã Ðoài tuy được ưu điểm là một miền quê yên ổn tĩnh,nhưng lại thuộc miền đất phèn, không ưa thích hợp mang lại việctrồng trọt hoa màu, đề xuất rất nghèo khổ và không người nào muốnđến lập nghiệp ở đó cả. Bởi thế những cô làng mạc nữ đãthường ta thán với nhau:

"Cậu ra bố bữa cậuvề,

"Ðồng chua nước mặn chớ hề ở lâu!"

Hiệnnay, giáo xứ địa đầu phía bắc là Giáo xứ Hoàng Mai, trongmột vùng lam sơn chướng khí. Còn phía cực phái mạnh kề biển là
Giáo xứ Tân Thành; mé quốc lộ số 1 là Giáo xứ MỹHòa, cùng mặt núi rừng là Giáo xứ Chày. Giáo xứ nàynằm đối diện chông chênh với miếu Hang, tức Ðộng Phong Nha,một thắng cảnh danh tiếng thuộc huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng
Bình.

4.Giai đoạn thử thách: vào các năm trước và sau 1846

Theolịch sử Giáo Hội, vào năm 1655, ở Miền Bắc (Giáo PhậnÐàng Ngoài) đã bao gồm 414 thánh đường, vào số đó nguyênở các tỉnh Nghệ-Tĩnh-Bình đã chiếm 160 ngôi rồi. Cơ hội chia
Giáo Phận (1846) từ Giáo Phận Tây Ðàng quanh đó (Hà Nội),phần đất dành riêng cho Giáo Phận Vinh gồm tất cả 3 vị thừa sai, 35Linh mục bản quốc, 75 thầy giảng, 69 đại chủng sinh, 290 tiểuchủng sinh, 270 nữ tu, 19 Giáo xứ với 345 Họ lẽ, và sốgiáo dân là 66,350 người. Giáo Phận có được một sốvốn liếng dồi dào như vậy là nhờ được xây dựng trênmáu của các tiền nhân tử đạo anh dũng của nhị thế kỷvề trước.

Thậtvậy, sau khi Ðức phụ vương Hậu nhận chức được 6 tháng thì vua Thiệu
Trị mất và vua Tự Ðức lên kế vị. Thời cuộc thiết yếu trịtrở buộc phải rối ren, khiến triều đình Huế ra chế độ báchhại tàn bạo Ðạo công giáo suốt 36 năm trời, với 13 sắcchỉ cấm đạo, coi Ðạo công giáo là "Tả Ðạo", làdịch tệ, là lừa dối dân đen, v.v... Ðúng hai năm sau thời điểm thiếtlập, chủ chăn và đoàn cừu Giáo Phận Vinh phải sống lénlút cùng tản mát khắp nơi. Người ta gồm thể nói đượcrằng trong thời kỳ bắt đạo suốt mấy thế kỷ trước ởViệt Nam, Giáo Hội công giáo thuộc Giáo Phận Vinh là bị bắtbớ và chịu gian khổ nhiều nhất. Giáo Phận có khoảng 20 vịLinh Mục tử đạo trong thời cấm phương pháp này, chưa được phongthánh. Năm 1868, Giáo Phận đã lập hồ sơ phong thánh đến cácvị Tử Ðạo Vinh. Vào số 117 vị Tử Ðạo được Giáo Hộihoàn vũ tôn lên bậc Hiển Thánh vào trong ngày 19.06.1988, đã có6 Thánh Tử Ðạo thuộc Giáo Phận Vinh, bị giết dưới thời
Minh Mạng (5 vị) và thời Thiệu Trị (1). Danh sách những ngài nhưsau:

1.Thánh Phêrô Lê Tùy, Linh mục, tử đạo ngày 11.10.1833

2.Thánh Phêrô Borie Cao, Giám mục, 24.11.1838

3.Thánh Phêrô Vũ Ðăng Khoa, Linh mục, 24.11.1838

4.Thánh Vincente Nguyễn Thời Ðiểm, Linh mục, 24.11.1838

5.Thánh Phêrô Nguyễn Khắc Tự, Thầy giảng, 10.07.1840

6.Thánh Phêrô Hoàng Khanh, Linh mục, 12.07.1842

Trongthời gian bắt đạo quá tàn khốc như thế, Ðức phụ vương Hậu và cáccha thừa không đúng đành phải sang trọng lánh nạn ở Hồng Kông mộtthời gian (1859-1862). Vào năm 1861 (Tự Ðức năm thứ 14) cócha Phêrô Nguyễn Bá Triêm được phúc tử đạo tại Quán
Thầu Ðầu và hài cốt ngài hiện an nghĩ trong công ty thờ xứThanh Dạ. Trong bên thờ Thuận Nghĩa, huyện Quỳnh Lưu còn cóhài cốt phụ vương Phêrô Nguyễn Trúc, tử đạo. Phụ thân Giacôbê
Nguyễn Danh Thông cũng được phúc tử đạo, nhưng khôngbiết hài cốt ngài hiện ở đâu.

Ngoàicác vị tử đạo đã được ghi tên tuổi trong sổ đá quý của
Giáo Hội trả vũ và của Giáo phận như trên, còn cónhững vị tử đạo hero trong thời hiện đại. Ở đây,người ta phải kể đến các vị tử đạo hero của LiênÐoàn tuổi teen Công Giáo Việt Nam bởi Ðức thân phụ Lê Hữu Từ (Gp.Phát Diệm) thành lập vào năm 1946. Tuy phong trào chủ trươnghoàn toàn đứng ko kể mọi hoạt động về thiết yếu trị vàđảng phái, do mục đích cùng tôn chỉ của Liên Ðoàn làphụng sự Thiên Chúa và tổ quốc vào tinh thần ôn hòa,nhưng sau khoản thời gian hoạt động được hai năm thì Liên Ðoàn đã bịnhà cầm quyền thời gian bấy giờ đàn áp một cách dã man. Toànban chấp hành của Liên Ðoàn bị bắt cùng bị giết: Ông
Phạm Tuyên, chủ tịch Liên Ðoàn, bị tử hình; ông Mạnh
Trọng Niệm với em là Mạnh Trọng Tuệ bị tử hình; Ông
Trương Văn Hứa bị tử hình; Còn các ông Bùi Quỳnh, Phạm
Huy Châu, Lm Tuyên úy Trương Văn Liệu, Khánh Sơn, Trần Văn
Trị, Sáu Tuyên với một số thành viên không giống bị khổ không nên chungthân; Lm Võ Viết Hiền bị chết rũ tù. Riêng cô Liên
Phương chịu trách nhiệm về Nữ Giới, bị tra tấn tàn bạođến chết. Ðặc biệt nhất là trong thời gian ngày xử tử anh hùng
Phạm Tuyên, bà vợ của ông nạm vì khóc lóc buồn sầu vàđau khổ, bà đã đi cài đặt sẵn mấy chục thước vải trắng tinhđưa về cắt ra làm mấy chục tấm theo số tuổi của chồng,và trong thời gian ngày xử, sau khoản thời gian linh hồn ông cất cánh về Thiên đànghưởng mặt Chúa, thì bà đã cần sử dụng những tấm khăn trắngđó thấm từng giọt ngày tiết tử đạo của chồng đổ ra trênmặt đất với vui mừng đưa về bên thờ kính.

5.Danh sách những Ðức Giám Mục cai quản Giáo Phận Vinh

a)Các Giám Mục thừa sai:

1.Ðức cha Hậu (Gauthier), cai quản từ 1842-1877

2.Ðức thân phụ Phó Nghiêm (Masson), 1848-1853

3.Ðức cha Hòa (Croc), 1868-1885

4.Ðức phụ vương Trị (Pineau), 1886-1910

5.Ðức phụ thân Thọ (Belleville), 1911-1912

6.Ðức cha Bắc (Eloy), 1912-1947

Từngày 14.06.1951 Giáo phận Vinh được giao lại cho các Ðức
Giám Mục bản quốc gốc Vinh coi sóc.

b)Các Giám Mục Việt nam giới gốc Vinh:

1.Ðức thân phụ GB. Trần Hữu Ðức, cai quản từ 1951-1971

2.Ðức thân phụ Phó Phaolô Nguyễn Ðình Nhiên, 1963-1969

3.Ðức phụ thân Phêrô Nguyễn Năng, 1971-1978

4.Ðức cha Phêrô Trần Xuân Hạp, 1979- 2000

5.Ðức phụ thân Phaolô Cao Ðình Thuyên, 2000-

6.Nghệ-Tĩnh-Bình: Vùng đất hero hào kiệt

Hễnói đến vùng đất Nghệ-Tĩnh-Bình là không thể ko nhắcđến thương hiệu tuổi của những người con ưu tú của dãy đất
Miền Trung này, không thể không nhắc đến tên tuổi củanhững vị nhân vật dân tộc mang trong mình loại máu
Nghệ-Tĩnh-Bình được.

Nếuchúng ta đứng từ Bến Thủy thuộc Nghệ An quan sát sang đất Hà
Tĩnh ở phía nam, chúng ta sẽ thấy một cảnh non nước tuyệtđẹp: Cảnh "Sông Lam, Núi Hồng", trải rộng mênhmông và xanh biếc một màu. Mặt kia, vượt hàng hoa cỏ làquả núi Hồng Lĩnh bao phủ bí mật chân trời. Quan sát toàn cảnh màdu khách cứ muốn search đâu là Tiên Ðiền, đâu là Uy Viễn?

a)Các liệt sĩ và các nhà biện pháp mạng

Vâng,bên trái Cửa Hội, giải pháp khoảng 5km, là buôn bản Uy Viễn, quêcủa vị quan lại nổi danh Nguyễn Công Trứ (1778-1858), Doanh Ðiền
Sứ của Triều Ðình, đã có công khai minh bạch phá miền Tiền Hải (Thái
Bình) cùng Kim Sơn (Phát Diệm) thành một miền đất trù phúnhư bọn họ thấy ngày nay. Còn bên trái, bí quyết 6km, là làng
Tiên Ðiền, quê của bên văn hào dân tộc Nguyễn Du vớitác phẩm bất hủ "Ðoạn Trường Tân Thanh" cơ mà dângian thường gọi là Chuyện Kiều. Một bên thi sĩ nổi tiếngkhác là nữ sĩ Hồ Xuân Hương, quê bà ở Quỳnh Ðôi,huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Bà là tác giả của nhữngcuốn "Xuân Hương Thi Tập" cùng "Ðồ Sơn Bạt Vịnh",v.v... Bí quyết thị xóm Vinh 13km là đất buôn bản Sen, thuộc huyện NamÐàn. Qua một đầm sen, khác nước ngoài theo một lối ngõ hoa dâm bụt,sẽ đến một căn bên lá bạc màu. Trong nhà, một chiếcvõng vắt tức thì gian giữa, còn chiếc phản gỗ được kê ởgian bên, chiếc rương gỗ, kệ đựng sách tre, v.v... đó là tất cảgia sản của cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân phụ của
Nguyễn Sinh Cung. Cậu bé chào đời năm 1890 và lớn lênthành nhà giáo Nguyễn Tất Thành. Vốn tuyệt vời khácthường, nhiều tinh thần biện pháp mạng, mang nặng chiếc máu
Nghệ-Tĩnh yêu thương nước, nhà giáo Nguyễn Tất Thành đã bỏnghề dạy học, xuất dương tìm kiếm đường cứu nước. Năm 1930,ông thành lập "Việt Nam thanh niên Ðồng Minh Hội" haygọi tắt là "Việt Minh", sau đổi thành Ðảng Cộng
Sản Ðông Dương, dưới túng bấn danh là Nguyễn Ái Quốc, tức HồChí Minh... Nhưng nhắcđến tên phái mạnh Ðàn người ta không thể quên được thương hiệu mộtvĩ nhân khác, đó là chí sĩ Phan Bội Châu (1867-1940). Cùngvới Phan Chu Trinh, Trần Quí Cáp, Tăng Bạt Hổ, v.v... ông đãcho phổ biến "Lưu Cầu Huyết Lệ Tân Thư" với đã làmchấn động cả nước. Ông cổ võ "Duy Tân Tự Cường"và phân phát động "Phong Trào Ðông Du". Nhưng trước khibỏ đất Nghệ An, bọn họ không quên tên tuổi của một nữtướng thời danh Bùi Thị Xuân (?-1802). Tuy được xuất hiện tại
Bình Ðịnh, nhưng gốc ở Triệu Phong (Nghệ An). Là một ngườiphụ nữ tất cả sức mạnh cùng lòng can đảm phi thường. Bà đãtừng huấn luyện voi và điều khiển đội chiến tượng gồm100 thớt voi ra Bắc Hà đánh bại quân Thanh. Bà là nữtướng bao gồm công đánh đuổi Tôn Sĩ Nghị và giải phóngđược thành Thăng Long.

Tiếpđến, lúc rời Nghệ An du khách sẽ đặt chân đến thôn Ðông
Thái, huyện Ðức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Ðó chính là quê hươngcủa nhà đại cách mạng Phan Ðình Phùng (1847-1895). Ông nổidanh với cuộc nổi dậy chống Pháp ở Hương Khê thuộc tỉnh
Hà Tĩnh, và kéo dài 11 năm. Ðịa bàn hoạt động của quânkháng chiến bởi ông lãnh đạo bao trùm các vùng Thanh Hóa,Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình. Trong số tướng giỏi củaông có hero Cao Thắng. Một danh sĩ khác, sinh tại làng
Bùi Chu, huyện Hưng Yên, tỉnh Nghệ An, cũng chứa chan một bầunhiệt huyết yêu thương nước thương nòi, đó là Nguyễn Trường
Tộ (1827-1871). Ông đã muốn sử dụng sự hiểu biết cùng du họccủa bản thân để nhấc lên vua Tự Ðức mấy chục bản điềutrần canh tân đất nước trong số lãnh vực: thiết yếu trị,ngoại giao, quân sự, tởm tế, tài chính, giáo dục, giao thông,vận tải, khai mỏ, khẩn hoang, v.v... Nhưng tiếc thay, những bảnđiều trần khẩn cấp của ông đã bị bọn nịnh thần xé bỏ,khiến đến những kiến nghị của ông chỉ là tiếng kêu vào samạc vô vọng. Nguyễn Trường Tộ vốn thuộc một gia đình theođạo đạo thiên chúa từ nhiều đời với là học trò của Ðức
Giám Mục Gauthier. Nhưng ngoài Nguyễn Trường Tộ, là mộtgiáo dân đã hết lòng vì chưng đất nước, lịch sử Giáo Phận
Vinh còn ghi nhớ một vị Linh mục Công Giáo, một người concủa Giáo Phận, đã làm cho quan lớn dưới triều vua Tự Ðức.Ðó là phụ thân Phaolô Nguyễn Hoằng (1839-1909). Phụ thân Hoằng sinh tạixứ Phương Trạch, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Thuộc vớiông Petrus Ký, cha được thâm nhập phái bộ Phan Thanh Giản qua
Pháp để điều đình vào các năm 1863-64. Ông Nguyễn Trường
Tô, sống thuộc thời, đến thăm với khen Linh mục Hoằng: "Ngườigiỏi tiếng Tây, ngay lập tức từ khi ngài còn là giáo sĩ phó tế".

Rờiđất Nghệ An đi qua Hà Tĩnh và du khách sẽ đặt chân lênđất tỉnh Quảng Bình, vùng đất của các bậc vĩ nhân.Trước hết, về phương diện văn thơ: Một vào những thi sĩcông giáo nỗi danh nhất là đơn vị thơ Hàn Mặc Tử, thương hiệu thậtlà Phan-xi-cô Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22.09.1912 tại Ðồng
Hới. Ông là tác giả của những tập thơ nỗi danh và rấtđược giới yêu thơ quí chuộng như "Ðau Thương","Xuân Như Ý", "Duyên Gấm Ngọc Trai", v.v... Vàlà thần tượng một thời của giới sinh viên, học sinh trongcả nước. Năm 1940, một cơn bạo bệnh đã cướp đi ngườicon tài giỏi của vùng đất xứ Quảng. Tiếp đến, về phươngdiện làng mạc hội bao gồm trị: chí sĩ Ngô Ðình Diệm, Tổng Thốngtiên khởi của Miền phái nam Việt Nam, là người phải đượcxưng danh đầu tiên. Sau thời điểm đã trục xuất tên thực dân Phápcuối thuộc ra khỏi lãnh thổ đất nước bằng nhỏ đườngngoại giao khéo léo, ổn định cuộc sống mang đến hơn một triệungười di cư từ Miền Bắc vào trong một hoàn cảnh cực kỳphức tạp và nặng nề khăn thời gian bấy giờ, v.v... ông đã đượcđồng bào nhất mực tín nhiệm bầu vào chức vụ Tổng Thống.Tuy ông lớn lên ở Huế, nhưng quê gốc và loại máu yêunước hào hùng của ông là của người Quảng Bình. Năm1963, trong một cuộc đảo chánh bởi một số tướng lãnh phảnbội âm mưu, dưới sự lèo lái của người Mỹ, ông với haingười em trai ruột bị gần kề hại. Còn những nhà giải pháp mạngkhác vào lịch sử của một nước Việt Nam, là đạitướng Võ Nguyên Giáp, nhân vật Ðiện Biên Phủ, v.v... Tất cả đều là những người nhỏ ưu túcủa vùng đất Quảng Bình.

b)Các vị Linh Mục thiên chúa giáo ái quốc

Tuylà Linh mục của Giáo Hội, nhưng những ngài cũng là những condân Nghệ-Tĩnh-Bình, luôn sôi sục trong mình dòng máu cáchmạng bất khuất. Trước hết phải kể đến Linh mục Mai Lão
Bạng, vào Giáo Phận Vinh gọi ngài là "Ông Già Châu".Sinh ra với lớn lên ở Vinh. Ông rất căm phẩn trước cảnhthực dân Pháp dày xéo quê hương, phải rất tích cực hoạtđộng mang đến "Phong Trào Ðông Du" của Phan Bội Châu. Chísĩ Kỳ ngoại Hầu Cường Ðể rất mến phục ông. Cụ Phan Sào
Nam cũng rất quí mến ông với đã tặng ông mấy chữ "Lão
Bạng Minh Châu" Vào năm 1918 Linh mục Mai Lão Bạng bị salưới mật thám của Pháp ở Thái Lan. Ông để lại tập thơcách mạng bất hủ: "Lão Bạng Phổ Khuyến Thơ". Nộidung là những lời kêu gọi đồng bào cả nước lương haygiáo hãy đoàn kết cứu nước cùng đừng để thực dân
Pháp lợi dụng gây phân chia rẽ. Tiếp đến, đặc biệt nhất làba Linh mục khác nắm giữ những địa vị then chốt vào Giáo
Phận Vinh: Lm Nguyễn Văn Tường (Quản lý của Giáo Phận), Lm
Nguyễn Thần Ðồng (cha sở bên Thờ chủ yếu Tòa), với Lm Ðậu
Quang Lĩnh (bí thư Tòa Giám Mục). Cả bố vị đều bị thực dân
Pháp kết án 9 năm tội nhân khổ sai biệt xứ cùng bị đày ra CônÐảo ngày 21.10.1909, vì chưng văn hóa Ðông Du. Với cũng bởi vì tháiđộ "bao che" cho bố vị Linh mục ưu tú trên mà lại Ðức
Giám Mục Pineau Trị bị triệu hồi về Pháp cùng bị ép buộcphải cam kết tên vào đơn xin từ chức.

-Linh mục Nguyễn Văn Tường (1853-1915), sinh năm 1853 tại Văn
Tường, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Phụ thân Delignon, Tổng Ðại Diện Giáo
Phận
Saigon, năm 1909 được Ðức phụ thân Mossard, Giám mục Saigon, cử ra thămba vị ở Côn Ðảo với khi trở về đã report về cha
Tường: "Người già nhất là cụ Tường, 56 tuổi, hơihói đầu, đeo kiếng và với một chòm râu hoa râm dưới cằm,trông giống như một ông quan, nhưng khuôn mặt trông rất hiềnhậu". Nhờ tài khéo quản lý vào xứ cùng là ngườiđáng tin cậy, đề nghị Ðức phụ vương Pineau Trị gọi về xã Ðoài cùng giao chotrọng trách quản lý toàn bộ tài chánh của Nhà thông thường màtừ trước tới ni vẫn nằm trong tay các thừa không nên người
Pháp. Sự bổ nhiệm đã gây nên sự bất bình giữa các
Linh mục thừa sai, nhất là nơi phụ vương Tổng Ðại Diện Giáo Phậnlà Linh mục người Pháp thương hiệu Abgrall Ðoài. Chính phụ vương Ðoài đãviết thư về Pháp cho Ðức Hồng Y Gotti với Tổng quyền Hội
Thừa sai Paris để tố cáo Ðức cha Pineau là nhát khả năng quảntrị Giáo Phận, về cả mặt tiền vàng lẫn nhân sự. Trongmột thư khác, phụ vương Ðoài lại gọi những Linh mục Việt phái mạnh là"bọn người đốn mạt". Khi biết được chuyện đó,Ðức phụ vương Pineau liền giải pháp chức phụ thân Abgrall Ðoài. Còn phụ vương Tường từtrần tại Côn Ðảo vào năm 1915, trước khi mãn hạn tù hãm khổsai.

-Linh mục Nguyễn Thần Ðồng (1867-1944), sinh tại xứ Nhân Hòa,huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Chịu chức năm 1902 cùng đượcbổ nhiệm làm cha sở đơn vị Thờ chủ yếu Tòa làng Ðoài. Ngàirất có lòng bác ái, thương người và tinh thần buôn bản hội.Về thân phụ Ðồng, cha Delignon đã mô tả: "người thứ nhì làlinh mục Ðồng, 43 tuổi, người nhỏ xíu nhỏ với mặc dầu ít cởimở, nhưng vẫn sẵn sàng trò chuyện với tỏ ra là người cóóc phán đoán tốt". Từ đơn vị tù Côn Ðảo thân phụ Ðồng đãlàm một bài xích thơ gửi cho một người bạn tri kỷ:

Cáibuồn ai biết loại làm sao?

Vướngvít lòng ta đến nỗi nào!

Ðứnglững, ngồi lơ, nằm dở giấc

Sớmtrông, chiều nhớ, tối chiêm bao!

Xaxa bên trên núi chòm vân phủ

Lộnglộng trước khơi ngọn thủy trào.

Mấykẻ tri ân ai biết chăng?

Mộtmình càng nghĩ, nghĩ càng đau!

Saukhi mãn tù ở Côn đảo (1918), cũng như thân phụ Ðậu quang Lĩnh, chaÐồng được Ðức phụ thân Mossard nhận về làm cho việc vào Giáo phận
Saigon, do cả hai bị án biệt xứ, cấm không được cư trútại Trung Kỳ và Bắc Kỳ. Ngày 26.12.1944, phụ vương Nguyễn Thần Ðồngtừ trần tại quê nhà, sau 9 năm khổ sai và 32 năm biệt xứchỉ vị lòng ái quốc với mối thịnh tình với phong trào Vănhóa "Ðông Du".

-Linh mục Ðậu quang Lĩnh (1968-1930). Thân phụ là người trẻ nhất trongba vị. Sinh năm 1868 tại im Phú, huyện Ðức Thọ, tỉnh Hà
Tĩnh. Linh mục Delignon đã nhận định về phụ thân Lĩnh: "Cụ làmột người cao lớn, chững chạc với xem ra rất thông minh".Bởi vậy, tuy trẻ nhất, nhưng ngài là trưởng nhóm của bavị Linh mục phương pháp mạng. Từ khi còn là chủng sinh, cha Lĩnh đãnổi tiếng là thông minh, rất giỏi Pháp văn, La văn với Hánngữ, lại có khiếu về âm nhạc. Năm 1908 chịu chức Linh mục.Ðức phụ thân Pineau Trị gọi về Nhà bình thường cử làm Thư cam kết Tòa Giám mục.Vì thế ngài luôn tháp tùng Ðức thân phụ Trị vào tất cả những cuộckinh lý của Ðức phụ vương và đã nhìn thấy được những cảnhcác Linh mục thừa không đúng đối xử thiếu nhân bản với các Linhmục Việt Nam, trong đó gồm cả ngài nữa. Nếu những Linh mục
Tây nhiều hơn đối xử như vậy với những Linh mục Việt nam nhưthế, huống hồ là bọn thực dân Pháp còn đối xử tàntệ thế nào nữa với người dân thường. Ðó thiết yếu lànhững điều luôn luôn làm cha Lĩnh bức xúc với hết sức ủnghộ phong trào văn hóa Ðông Du. Từ trong tù túng Côn Ðảo ngàivẫn tiếp tục "làm văn hóa", vào đó có bài xích thơngài đã gửi về mang lại một người bạn:

Ngồitính lần lần đốt ngón tay

Cáchnhau trót đã bảy năm chầy

Tócrâu ni đã lem nhem bạc

Hìnhvóc trông ra móm mém gầy

Ngồinghĩ nhớ nhà, nằm nhớ nước

Sớmra trông bể tối trông mây

Ðôngqua xuân tới xây vần mãi

Hộingộ nay mai sẽ bao gồm ngày.

Xem thêm: Lịch Sử Hình Thành Vinaphone Và Chặng Đường 25 Năm Khẳng Định Vị Thế Top Đầu

Saukhi mãn tù, phụ thân Lĩnh được Ðức thân phụ Mossard cử có tác dụng Phó xứ Cái
Mơn, sau lên làm cho Chánh xứ. Nhờ có tài đức lỗi lạc, chađã được chọn có tác dụng Quản hạt, đồng thời làm cho Bề trênmột Tu viện trên 200 Nữ tu. Cha Lĩnh qua đời năm 1930. Mộphần của ngài còn nằm trong bên thờ Tu viện Mến Thánh giá chỉ ở mẫu Mơn,Vĩnh Long.

-Linh mục Lê Sương Huệ. Ko kể "Bộ bố Linh Mục Côn Ðảo"như đã nói trên, người viết lịch sử Giáo Phận Vinh saunày sẽ không thể bỏ qua được vị Linh mục thứ bốn là
Linh mục Lê Sương Huệ. Theo gương các vị tiền bối, từng xảthân đến đại cuộc, góp sức đẩy mạnh công cuộc giảiphóng dân tộc khỏi ách nô lệ thực dân phong kiến, chốngmột lượt vừa ngoại xâm Pháp vừa Nhật trong suốt vùngđất Thanh-Nghệ-Tĩnh-Bình. Cha Huệ sinh năm 1888, tại làng Cây
Khế, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Con một gia đình trungnông, và được hấp thụ một nền giáo dục thuần túy Công
Giáo. Trưởng thành bên trên giải đất Nghệ-Tĩnh-Bình, nơi đãthấm tiết của bao vị nhân vật cứu nước. Ngài được nuôidưỡng thêm truyền thống bất khuất, cương quyết của giốngnòi. Hoạt động của ngài bắt đầu từ năm 1942, dịp Âu
Châu đang bị khủng hoảng dữ dội, Pháp hầu như bị ép buộclép vế ở Ðông Dương. Ngài bắt đầu liên lạc với cácnhà Ái quốc như chí sĩ Ngô Ðình Khôi, nhà cách mạng NgôÐình Diệm, để thống nhất ý chí hành động. Ngài bị mậtthám Pháp bắt năm 1944 tại công ty xứ của ngài ở Lập Thạchvà bị đày vào Trà Khê (Phú Yên). Trong thời điểm tháng 3.1945, nhâncuộc đảo chính Nhật, cha Huệ được tha. Năm 1948, trênđường đi từ Saigon đến Vĩnh Long, ngài bị phục kích cùng bịsát hại.

Cảbốn vị Linh mục giải pháp mạng nổi danh của Giáo phận đã nằmxuống. Nhưng sự quyết tử to lớn của những ngài đã không vôích. Tố quốc của những ngài đã trọn vẹn được giảiphóng. Nước Việt phái nam nay là của người Việt Nam. Ðồngthời những dòng máu tông đồ nhiệt thành của các ngàicũng đã sơn điểm mang đến Giáo Hội quê công ty thêm đông kẻthờ phượng Chúa. Ðàng khác, ngày tiết của những ngài cũng nhưcủa hàng chục ngàn Kitô hữu đã đổ ra, nhuộm đỏ quê hươnghình chữ S, chỉ bởi vì lòng yêu thương nước thương nòi, chỉ muốn tranhđấu dành độc lập mang đến tổ quốc thân yêu khỏi tay ngoại bangxâm lược, là cả những lời minh chứng hùng hồn chonhững lời kết án hồ đồ, đến người thiên chúa giáo là theo
Tây, là nối giáo mang đến giặc, v.v... Cầm lại, tất cả nhữngđứa con ưu tú của quê hương Nghệ-Tĩnh-Bình, đồng thờilà những vị hero của toàn thể dân tộc Việt Nam, xưa kiacũng như ngày, đã khẳng định rằng dải đất Miền Trung nàykhông phải cằn cỗi nghèo nàn, nhưng là dải đất đầy mầumỡ hùng cường, dải "đất lành chim đậu", dảiđất của các anh hùng hào kiệt khét tiếng cả giang sơn Việt
Nam.

7.Biến cố di cư năm 1954

Saukhi cuộc chiến Pháp-Việt kéo dãn 8 năm trời đã đượcchấm dứt với Bản Hiệp Ðịnh giữa đôi mặt được kýkết tại thành phố Genève của Thụy Sĩ vào trong ngày 20.07.1954,tạm lấy Vĩ Tuyến 17 trên sông Bến Hải (Thạch Hản) làmbiên giới phân loại giữa Bắc với Nam Việt Nam, đến tới ngàytổng tuyển cử sẽ được tổ chức sau đó, mọi ngườidân ở cả nhị Miền được tự do lựa chọn quần thể vực sinhsống của mình. Cung cấp đó, cơ hội bấy giờ một cơn đóiđang hoành hành khắp Miền Bắc đã khiến cho khoảng 1,300,000người dân Miền Bắc mà lại đa số là người công giáo đã dicư vào Miền nam lập nghiệp. Trong số đó có 57,868 người
Công Giáo thuộc Giáo Phận Vinh. Số giáo dân Nghệ-Tĩnh-Bìnhdi cư vào nam đã phân tán mỏng ra như sau: Giáo Phận Huế:1,320 người; Giáo Phận Ðà Nẵng: 4,966 người; Giáo Phận Qui
Nhơn: 1,032 ngưới; Giáo Phận Nha Trang (và Phan Thiết): 21,792người; Giáo Phận Kontum: 7,023 người; Giáo Phận Ðà Lạt:5,390 người; Giáo Phận Cần Thơ: 817 người; Giáo Phận Long
Xuyên: 2,753 người; Giáo Phận Saigon: 11,868 người. Còn sốgiáo dân hiện ni của Giáo Phận Vinh ở Miền Bắc là 406,023người rải rác rến trên hai tỉnh Nghệ An, Hà tĩnh với một phầntỉnh Quảng Bình. So với số giáo dân di cư của những Giáo
Phận không giống thì những giáo dân gốc Nghệ-Tĩnh-Bình gồm thểđược xem là đông vào bậc nhất nhì, nhưng vị người Dân
Vinh di cư vào nam muộn hơn người Bắc và vì các Linh mục Vinhlúc bấy giờ không được toá vát, buộc phải Dân Vinh đã bịđưa đi định cư rải rác rến ở những tỉnh lẽ và trên các vùng
Cao nguyên hẻo lánh, chứ không được định cư vùng ngoạiô kế cận Saigon, cả đến một căn công ty nho nhỏ ở Saigon đểlàm Trụ sở giao dịch cũng không có. Mãi về sau, nhờ sựlo lắng của những Linh mục Trương Cao Khẩn cùng Nguyễn Viết Khai,Dân Vinh mới tất cả căn phố số 32 đường Nguyễn Bỉnh Khiêmlàm nơi gặp gỡ nhau.

-Giáoxứ Tân Bình

Cùngtheo mẫu thác di cư đó, ngày 10.02.1955, phụ vương Nguyễn Văn Dũngvà cha Nguyễn quang quẻ Dung (hiện mộ phụ vương già Dung đang nằm trongkhuôn viên đơn vị thờ Tân Bình) đem một số giáo dân thuộccác xứ Hướng Phương, Hòa Ninh, Gia Hưng, Minh Cầm đi vàomiền Cam nhãi nhép thuộc tỉnh Khánh Hòa lập thành nhị trại định cưTân Bình và kho bãi Giếng, nay là Bắc Vĩnh. Ngày nay cả nhì Giáoxứ Tân Bình cũng như Bắc Vĩnh đã trở thành một trongnhững Giáo xứ sầm uất và sinh động nhất của Giáo Phận
Nha Trang (xin xem tiếp bài "Tân Bình Quê Hương Tôi"trong cuôn Kỷ Yếu này).

-Tu
Viện Mến Thanh giá bán Tân Bình

Cóthể nói được rằng trong số Giáo xứ di cư gốc
Nghệ-Tĩnh-Bình ở Miền Nam, không tồn tại một Giáo xứ nàođược hân hạnh như Giáo xứ Tân Bình, là bao gồm một Tu Việncác Sơ Mến Thánh giá bán ngay giữa lòng Giáo xứ. Vì thế không thể nóiđến Giáo xứ Tân Bình nhưng lại không nhắc đến Tu viện củacác Sơ loại Mến Thánh giá bán Tân Bình.

Năm1955, khi phụ vương Nguyễn Văn Dũng cùng một số giáo dân của ngàitừ Quảng Bình vào tới Ðà Nẵng, ngài đã đi vào Nha Trangtrước để nhờ thân phụ Lê Công Khương hướng dẫn tra cứu một nơiđịnh cư thật thuận lợi mang đến giáo dân của ngài. Phụ vương Khươngđã giới thiệu vùng đất tại xã Suối Vĩnh, quận Suối Dầu,nằm bên Quốc lộ số 1, gần núi với biển. Thấy quang cảnhquá hữu tình, thân phụ Dũng đã vui vẽ lên hứng nói một câurất chí lý: "Nhất cận thủy, nhị cận sơn". Sau đóngài trở lại đưa 2,000 giáo dân, vào đó bao gồm 33 chị em Dòng
Mến Thánh giá bán Hướng Phương, vào Nha Trang. Nhưng khi các SơMến Thánh giá bán vào tới Nha Trang thì được Ðức cha Marcel Piquet, Giám Mục Giáo
Phận Nha Trang cho ở tạm vào nhà những Sơ Saint Paul tại khu vực nhàsố 1-3, đường Lê Thánh Tôn. Sau đó bà Bề bên trên Maria
Nguyễn Thị Lan xin đến chị em được dời đi nơi không giống thì Ðức
Cha
Piquet đến chị em ở tạm tại nhà các Sơ loại Ðức Mẹ Khiết
Tâm Bình Cang. Ở Bình Cang đưọc 7 mon thì Mẹ Bề trên Lanlại xin Ðức thân phụ Piquet cho phép chị em về Tân Bình định cư vàÐức
Cha đồng ý. Thế là từ ngày 20.12.1955 chị em Mến Thánh Giá
Hướng Phương Giáo Phận Vinh định cư tại Tân Bình dướisự dìu dắt của Ðức phụ vương Marcel Piquet và phụ vương xứ Tân Bình
Nguyễn Văn Dũng. Thời buổi này Dòng Mến Thánh giá Tân Bình đổi thương hiệu thành
Dòng Mến Thánh giá Nha Trang. Từ những thử thách khó khăn tưởng nhưkhông thể vượt qua được ở buổi đầu, Nhà dòng đãphát triển một phương pháp mạnh mẽ vào mọi lãnh vực. Về nhânsự: từ con số 33 chị em còn thừa khiêm tốn cơ hội mới vàođịnh cư, nay đã tăng lên vượt mực. Tính đến năm 2006,số nhân danh của Nhà loại gồm có: 181 Sơ khấn trọn, 103 Sơkhấn tạm, 50 Sơ tập sinh, 30 Sơ thỉnh sinh với 300 em đệ tử.Về cơ sở vật chất: các chị em đã cùng mọi người trong nhà chắt chiu tầntảo xây dựng được một cơ ngơi thật hoa lệ đồ sộ.Những căn đơn vị mái tranh vách đất xiêu vẹo tốt được lợptôn chật chội và nóng bức năm nào, nay đã được thaythế bằng những ngôi nhà lầu bê tông cốt sắt trông rấthoành tráng, trọn vẹn bảo đảm bình yên cho đời sống tu trìvà kinh nguyện hằng ngày của chị em. Hình như chị em Mến Thánh
Giá Nha Trangcòn xây dựng được khắp nơi những trung chổ chính giữa vừa đểhuấn luyện chị em vừa để làm cho bàn đạp truyền giáo. Vâng,đặc biệt nhất là vấn đề huấn luyện cùng đào tạo chị em:Ðó là mối nhiệt tình và nỗi bức xúc khôn cùng quan trọngcủa công ty Dòng, cốt sao gồm thể ưng ý ứng được với nhữngtiến bộ cùng đổi mới của não trạng bé người ngày nay. Vìthế, không tính việc cho những chị em trẻ có khả năng ko chỉtheo học đủ các ngành khoa học trong nước, nhưng mà Nhà Dòngcòn gửi các chị em ưu tú đi du học ở ngoại quốc. Ðó lànhững canh tân rất hợp thời cùng rất đáng khích lệ củachị em cái Mến Thánh giá bán Nha trang hiện nay. Với đó cũng là dấu chỉ tíchcực cho tương lai của Nhà loại Mến Thánh giá bán Nha Trang Tân Bình. Nhà
Dòng là niềm hãnh diện của cả Giáo xứ!

Kếtluận

Quanhững mẫu tóm lược Lịch Sử Giáo Phận Vinh bên trên đây,người ta phải khách quan công nhận rằng tất cả nhữngngười giáo dân gốc Vinh, đều tất cả chung một niềm tự hàovề tinh thần quật cường bất khuất của cái máu
Nghệ-Tĩnh-Bình anh hùng, vào tất cả mọi lãnh vực: khiếp tế,xã hội, văn hóa, bao gồm trị, tôn giáo. Cho dù sống trên vùngđất quê mẹ Nghệ-Tĩnh-Bình hay sơ tán trên khắp đất nước
Việt phái mạnh hoặc ở một chân trời làm sao trên thế giới,người đạo gia tô Vinh luôn luôn luôn giữ được bản sắc vànhững phẩm tính cao quí của mình. Ðó là chân thành, trungkiên, chịu khó, cần mẫn, cương quyết và luôn luôn lấy chữ tínlàm đầu, chứ ko bao giờ lật lọng xuất xắc dua nịnh. "Trungthần bất nhị quân" - một người tôi trung ko bao giờphục vụ một lần nhì chủ, luôn luôn luôn là khí phách củangười dân Nghệ-Tĩnh-Bình. Kính thờ Thiên Chúa với phục vụTổ Quốc luôn luôn được người Dân Vinh đặt lên trên hết.Bởi vậy, đồng bào cả nước - lương cũng như giáo - luônhướng nhìn về vùng đất Miền Trung Nghệ-Tĩnh-Bình với tấtcả sự kính phục cùng cảm mến. Nghệ-Tĩnh-Bình muôn năm!

Tàiliệu tham khảo:

-"Giáo Phận Vinh, Nghệ Tĩnh Bình", Lm Cao Văn Luận, Khainguồn lịch sử, Saigon 1975.

-"Lược sử Giáo Phận Vinh", Hồ Ðức Hân, vì chưng nhómthân hữu Nghệ Tĩnh Bình phạt hành, Hoa kỳ 1989.

-"Kỷ Yếu Năm Thánh GP Vinh", Tòa Giám Mục thôn Ðoài,1992.

-"Lịch sử biên niên Việt Nam", Thư viện Học Viện
Viễn Ðông bác Cổ Pháp, EPEO, Paris.

-"Di sản Hán Nôm Việt Nam, thư mục đề yếu", NXB-KHXH,Hà Nội, 1993, gồm 3 Tập.

-"Việt nam Giáo Sử", Lm Phan phân phát Nguồn, quyển I, trang356.

-"Les Annales des MEP".

-"Thám hiểm Phong Nha", Báo Lao Ðộng, số ra ngày16.08.1994.

-"Triết Lý Chấp Sinh Nguyễn Công Trứ", Lm Vũ Ðình
Trác, (Luận án tiến sĩ, xuất bản ở Orange, CA. 1988).

-"Nguyễn Trường Tộ, bé Người với Di Thảo", Lm Trương
Bá Cần, Tp. Saigòn, 1988.

-"Lịch sử Giáo Phận Vinh", Lm Cao Vĩnh Phan, Hoa kỳ, 1996.