Điểm qua những giai đoạn cải tiến và phát triển của lịch sử dân tộc nước ta, đang thấy rất rõ ràng mỗi giai đoạn đều phải sở hữu những vết ấn về trang phục rất riêng biệt và hàm đựng nhiều ngạc nhiên thú vị.

Bạn đang xem: Trang phục và lịch sử


*

Những hoa văn cùng bề mặt trống đồng đã đến đời sau hình dung khá rõ ràng về trang phục dân tộc bản địa ngay từ các ngày đầu mở nước


Thời trang Việt, đặc biệt là trang phục với phục sức của phụ vương ông qua hơn 4000 năm văn hiến vẫn là một đề tài còn nhiều bỏ ngõ, bởi đến nay có rất ít công trình xây dựng nghiên cứu nâng cao về chủ đề này. Tuy nhiên, tham khảo những nghiên cứu sơ lược của các nhà sử học, tất cả thể khẳng định trang phục Việt từ thời khai phá mở nước mang lại đến cuối triều Nguyễn luôn luôn kế thừa với biến đổi theo biến động lịch sử. Nếu trang phục của tầng lớp quý tộc sở hữu nhiều đường nét, hơi hướng của giai cấp phong kiến Trung Hoa, thì trang phục của người dân lao động lại thể hiện nét thẩm mỹ độc đáo, là tinh xảo văn hóa dân tộc qua hàng vạn năm ra đời và phạt triển đất nước.

Dấu ấn lịch sử bên trên trang phục

Điểm qua những giai đoạn vạc triển của lịch sử nước ta, sẽ thấy rất rõ mỗi giai đoạn đều bao gồm những dấu ấn về trang phục rất riêng với hàm chứa nhiều ngạc nhiên thú vị.

Thời Hùng Vương: không giống với nhiều tranh ảnh, sách truyện thường minh họa trang phục phổ biến thời này là nam giới cởi trần, đóng khố bằng lá cây, nữ mặc yếm cùng váy ngắn hơi sơ khai, theo nhiều khảo sát gồm cơ sở khoa học vững chắc, các nhà nghiên cứu đã khẳng định ngay từ thời kỳ đầu mở nước, nghệ thuật dệt vải đã ở trình độ cao, với không nhiều nhất nhị loại vải dệt từ cây và sợi.

Những hoa văn trên mặt trống đồng xuất xắc hình khắc trên cán dao bằng đồng có từ thời kỳ này mang đến thấy phục trang Việt đã được định hình rất rõ nét. Đây cũng đó là căn nguyên cho bản sắc văn hóa thể hiện trong y phục truyền thống của người Việt nam giới hiện nay. Theo đó, cả trang phục nữ giới với nam giới đều đã được phân biệt rõ rệt, trong đó trang phục dành cho phái nữ đa dạng và sở hữu giá trị nghệ thuật hơn cả.

Phụ nữ thời Hùng Vương thường mặc áo ngắn đến bụng, xẻ ngực, bó sát vào người, phía vào mặc yếm kín đáo ngực gồm cổ tròn giáp cổ, tô điểm thêm hình những tấm hạt gạo. Cũng gồm những loại áo cánh ngắn, cổ vuông, để hở một phần vai với ngực hoặc kín ngực, hở một phần vai và trên lưng. Nhị loại sau có thể là loại mặc chui đầu hay cài đặt khuy mặt trái. Bên trên áo đều bao gồm hoa văn trang trí. Thắt lưng có ba hàng chấm trang trí phương pháp đều nhau quấn ngang bụng...

Tiền thân của tà áo dài hiện đại với đặc trưng trang phục của người Việt là búi tóc, áo cài bên tả (khác với trung hoa là vắt vạt áo mặt hữu) cũng được xem như là đã xuất hiện từ thời kỳ này.

Thời Ngô – Đinh – Tiền Lê: Đến thời kỳ này, ngành dệt may đã gồm những bước phạt triển vượt bậc, với sự xuất hiện của sản phẩm loạt các chất liệu vải khác biệt như vải bông thô, vải đay, vải gai, vải cát bá loại mịn, lụa…, đặc biệt là những loại vải được dệt từ tơ tre, tơ chuối, vào đó loại vải dệt từ tơ chuối có tên gọi là vải Giao Chỉ rất nổi tiếng. Đồng thời, nghệ thuật thêu cũng càng ngày càng tinh tế, có đến những tác phẩm nghệ thuật có giá trị, như khăn bông thêu rất đẹp được biết đến với thương hiệu gọi “Bạch Diệp”.

Cùng với sự phân phát triển của xóm hội, quan lại niệm về loại đẹp, thẩm mỹ cùng thời trang cũng ko ngừng tiến bộ. Những loại trang sức ngày càng nhiều mẫu mã và đa dạng hơn trước, với các loại vòng tay, nhẫn, hoa tai, trâm… được chế tác hết sức tinh xảo bằng nhiều chất liệu quý: vàng, bạc, hổ phách, thủy tinh….

Đây cũng là thời kỳ nhưng chế độ phong kiến đã bắt đầu bước vào giai đoạn ổn định, bởi vì đó những loại trang phục phân biệt từng tầng lớp giai cấp càng ngày càng hình thành rõ nét.

Thời Lý: Là một trong những giai đoạn cực thịnh của triều đại phong kiến, vua thời Lý đã ban hành những quy định về phục trang để phân biệt giữa những tầng lớp nhân dân cùng quan lại. Nhà vua còn thể hiện tinh thần tự lập tự cường của dân tộc qua việc không cần sử dụng gấm vóc của triều Tống để may lễ phục nhưng sử dụng những chất liệu vải vào nước.

Điểm nổi bật nhất vào trang phục thời này là sự vạc triển sang trọng một cấp độ mới của hoa văn trang trí, không còn là những hình ảnh đơn giản cùng thô sơ, những hoa văn hình xoắn, hình móc… được thêu tinh xảo bên trên trang phục, thể hiện sự giao hòa đầy ý nghĩa giữa thiên nhiên và cuộc sống bé người.

*

Tục nhuộm răng đen của ông bà ta đã xuất hiện rất phổ biến từ thời Trần

Thời Trần: Điểm nổi bật nhất vào triều đại đơn vị Trần chính là 3 lần đánh bại giặc xâm lược Nguyên – Mông. Bởi liên tiếp phải đối đầu với những kẻ thù hùng mạnh, nên tư tưởng sẵn sàng “quyết tử mang đến tổ quốc quyết sinh” luôn thường trực vào cuộc sống quân dân thời Trần, ảnh hưởng đến cả phục sức với quan niệm thẩm mỹ của cả dân tộc.

Xem thêm: Tiểu Sử Diễn Viên Hải Tú - Hồ Sơ Của 'Nàng Thơ' Từ Công Ty Sơn Tùng M

Bên cạnh tập tục xăm lên mình hai chữ “Sát thát” đã trở thành huyền thoại, người dân Đại Việt còn xăm lên bụng những chữ “Nghĩa dĩ quyên khu, hình vu báo quốc” vừa thể hiện tinh thần báo đền ơn nước, vừa thể hiện quan liêu điểm thẩm mỹ lúc bấy giờ. Với phụ nữ, trang phục thường là áo tứ thân, đàn ông thường để mình trần hoặc mặc áo tứ thân, quần mỏng bằng lụa thâm, màu sắc của nhì giới cũng rất giản dị, thường là màu đen. Tục nhuộm răng đen bắt đầu phổ biến.

Thực tế luôn phải đối đầu với giặc ngoại xâm đã không chất nhận được sự cầu kỳ bên trên phương diện thời trang, thế cần dễ hiểu vì sao giai đoạn này, trang sức và trang phục đều cực kỳ đơn giản, phụ nữ không trang điểm diêm dúa, vua quan tiền ăn mặc giản dị… Đáng quý nhất là tinh thần độc lập tự chủ thể hiện trong việc công ty Trần không quy định màu sắc trang phục theo quan điểm Khổng giáo coi trọng bao gồm sắc, nhưng mà vẫn dùng các màu con gián sắc như màu tía, color hồng, biếc, lục… để may mặc mang đến quan các cấp.

Thời Lê Mạc: Trang phục vào triều đại này đã rất gần với chiếc áo tứ thân, vấn khăn mỏ quạ của phụ nữ nông thôn Việt nam giới vào thế kỷ 19-20, với sự xuất hiện của “mốt” để tóc dài, vấn khăn, rẽ đường ngôi giữa, mặc áo lâu năm tứ thân cổ tròn, thắt lưng buông lâu năm trước bụng, đầm dài cùng rộng. Thời trang hơn, phụ nữ quý tộc còn với những dải xiêm nhiều color sắc rủ xuống chân, góp phần với lại vẻ đẹp yểu điệu, thướt tha. Trang sức cũng càng ngày đa dạng hơn về kiểu dáng, color sắc, với vòng đeo tay tròn dẹt, hoa tai hình quả bầu, hình bông hoa sen tốt khuyên tròn đẹp mắt.

Thời Nguyễn: Đời sống xóm hội vào thời kỳ này có ảnh hưởng không nhỏ đến trang phục của người dân. Nếu như trang phục của tầng lớp thống trị ngày càng bị “pha tạp” theo lối đua đòi cải cách nửa mùa, thì trong thôn hội, những phục trang truyền thống như áo dài, áo yếm, áo tứ thân, khăn mỏ quạ, nón quai thao… đã trở thành hơi thở cùng là kết tinh văn hóa của cả dân tộc. Trong những khi chiếc yếm đào vượt khỏi chốn cung đình để thuộc người phụ nữ cần lao “dầm mưa dãi nắng” ko kể đồng ruộng, hay cùng áo tứ thân lượt là vào những buổi hội Lim, thì thời trang phương Tây với những chiếc đầm xòe, những chiếc đầm cải tiến hiện đại cũng dần du nhập và được phụ nữ quý tộc trẻ ưa chuộng, vào đó Hoàng hậu nam giới Phương – vị hoàng hậu cuối thuộc của triều đại phong kiến Việt Nam, là người rất ưa thích mặc trang phục Tây phương cùng mặc rất đẹp.

Hoàng hậu phái nam Phương, vợ vua Bảo Đại vốn là một trí thức Tây học, từng cha năm liền đoạt giải hoa hậu Đông Dương, buộc phải dễ hiểu vì sao bà lại duyên dáng mọi góc nhìn ngưỡng mộ khi phủ lên mình những bộ váy trang nhã và sang trọng.

Trang phục truyền thống Việt: kết tinh của hơn 4000 năm lịch sử

*

Nét duyên dáng, quyến rũ của các cô gái xứ Bắc với yếm đào, áo tứ thân hay khăn mỏ quạ đã khiến bao đấng mày râu trai xao xuyến, thẫn thờ

Yếm đào, áo tứ thân: Mặc dù yếm đào đã xuất hiện từ xa xưa, nhưng đến thế kỷ 19 dưới triều Nguyễn, chiếc yếm mới trở thành một vào những loại “quốc phục” được cả dân tộc nâng niu, trân trọng. Chiếc yếm đó là hiện thân đầy quyến rũ, gợi cảm của nét đẹp phụ nữ Việt Nam. Tất cả nhiều loại yếm như yếm cô viên cổ tròn, yếm cổ xẻ hình chữ V, yếm cổ cánh nhạn, yếm cổ xây… Đặc biệt là loại yếm “đeo bùa” là một “vũ khí lợi hại” sở hữu đến nhiều vấn vương mang lại người đối diện bởi hương thơm xạ hương thoang thoảng được giấu bên trong yếm. Vào những ngày lễ tết, chiếc yếm màu sắc sắc giản dị nâu non, trắng… được núm bằng các màu sắc rực rỡ, tươi sáng sủa như yếm điều màu đỏ, yếm đào, yếm thắm.

Cùng với chiếc yếm đào là tà áo tứ thân tha thướt với duyên dáng. Chiếc áo tứ thân ra đời vì chưng kỹ thuật dệt vải ngày xưa còn thô sơ bắt buộc hàng vải dệt ra bao gồm khổ hẹp, chừng 40 cm, muốn may thành áo phải ráp bốn mảnh thân lại với nhau. Chiếc áo tứ thân còn gọi là áo Giao Lãnh xưa – tức là loại áo lúc mặc song thân trước giao nhau nhưng không buộc lại, sau vì chưng phải có tác dụng việc đồng áng, buôn bán… nên các mẹ, các chị “cải biên” lại thành áo tứ thân mang đến tiện lợi.

Có nhiều loại áo tứ thân, nhưng thường người ta tuyệt bắt gặp loại áo tứ thân buông tà tuyệt thắt vạt bên trên đồng, trên nương xuất xắc họp chợ…, còn loại áo mớ ba, mớ bảy thường được chị em ưu ái chọn để làm cho duyên trong những dịp hội hè, đình đám. Áo tứ thân có nhiều ý nghĩa sâu sắc về nhân sinh quan cùng tình cảm con người, với bốn thân của áo tượng trưng mang lại tứ thân phụ mẫu, nhì tà trước buộc lại với nhau tượng trưng mang đến tình nghĩa vợ chồng âu yếm, khắng khít bên nhau. Áo thường được may bằng các chất liệu như vải chúc bâu, diêm bâu, dôi, vải rồng phái mạnh Định, vải the, lụa, nhiễu….

Khăn mỏ quạ, nón quai thao: Đi liền với chiếc áo tứ thân luôn là hình ảnh của mái đầu đuôi gà, vấn khăn mỏ quạ với nón quai thao. Để vấn khăn mỏ quạ đẹp cần phải có sự khéo léo và khiếu thẩm mỹ cao. Khăn mỏ quạ phải chít thế nào cho vừa với hợp với khuôn mặt, bởi nếu chít quá cao thì khuôn mặt trông tất cả vẻ điêu ngoa, còn để mỏ quạ thấp quá làm khuôn mặt tối tăm. Khăn mỏ quạ chít khéo sẽ khum khum cùng ôm lấy khuôn mặt người bé gái, tạo cho khuôn mặt trắng hồng nổi bật bên trên nền đen của khuôn khăn, giống như một búp sen hồng làm ngây ngất lòng người không giống phái.

Đội bên trên chiếc khăn mỏ quạ là chiếc nón quai thao. Đây là loại nón mắc tiền, đẹp cùng sang trọng, thường chỉ cần sử dụng vào dịp lễ tết, đình đám. Có tía loại nón quai thao: nón Đấu là loại nhỏ nhất, sườn thành thấp nhất; Nón Nhỡ, còn gọi là nón Ngang, lớn hơn nón Đấu, giản dị hơn nón Mười với nón Mười, còn gọi là nón bố tầm, có vành rộng, sườn nón cao hơn hết. Chiếc nón ba tầm từ lâu đã góp phần sở hữu đến vẻ đẹp dịu dàng đầy nữ tính cho chị em phụ nữ, đúng như câu ca dao “Ai có tác dụng chiếc nón quai thao; Để cho anh thấy cô làm sao cũng xinh”.

*

Hình ảnh thiếu nữ thướt tha trong chiếc áo nhiều năm đã trở thành niềm cảm hứng muôn thuở cho rất nhiều tác phẩm thi ca, hội họa

Áo dài: Nhắc đến trang phục truyền thống Việt Nam, chắc chắn phải đề cập đến áo dài, vốn đã trở thành “quốc phục” tượng trưng đến tinh hoa dân tộc. Chiếc áo dài gồm tuổi đời rất thọ năm, ngay trên mặt trống đồng cùng hiện vật Đông Sơn người ta đã tra cứu thấy hình ảnh của chiếc áo dài tha thướt. Truyền thuyết kể lại rằng khi cưỡi voi xông trận, hai Bà Trưng đã mặc áo lâu năm hai tà gần kề vàng, che lọng vàng. Vì chưng tôn kính nhị bà, phụ nữ Việt xưa né mặc áo nhì tà mà chũm bằng áo tứ thân.

Đến thế kỷ 19,20, áo dài bắt đầu trở thành thứ trang phục không thể thiếu vào đời sống xã hội Việt, từ những bà hoàng, công chúa trong hoàng cung với những kiểu áo lâu năm được may trang trọng, sang trọng bằng chất liệu gấm, thêu chỉ vàng… đến các bà, các cô vận áo nhiều năm đến trường, đến công sở, ra chợ, dạo phố. Một thời gian dài trong thế kỷ 19-20, áo dài đã trở thành một loại thường phục được phái nam phụ lão ấu bên trên đất Việt yêu chuộng. Trải qua nhiều biến động lịch sử, thuộc với sự du nhập của khuynh hướng thời trang phương Tây, áo dài đã có nhiều cải tiến theo từng trào lưu nhất định. Tuy nhiên, mặc dù ở bất kỳ trào lưu cải bí quyết nào, từ áo nhiều năm Le Mur, áo may dạng chít eo xuất xắc cổ thuyền theo “mốt” Trần Lệ Xuân đến những loại áo lâu năm vạt dài gần cạnh đất như hiện nay, áo nhiều năm vẫn chứng tỏ khả năng bất biến mà lại không phải loại trang phục làm sao cũng có tác dụng được: đó là tôn lên vóc dáng cùng nét đẹp quyến rũ dịu dàng cho người phụ nữ.

Như vậy, qua hàng chục ngàn năm văn hiến, cùng với sự biến động của lịch sử, đặc trưng trang phục dân tộc qua từng thời kỳ cũng tất cả nhiều ráng đổi. Mặc dù nhiên, vượt qua mưu đồ đồng hóa của quân xâm lược Trung Hoa, trang phục Việt nói riêng với nền văn hóa Việt nam giới nói bình thường vẫn giữ được những đường nét đẹp riêng rẽ độc đáo, trong đó không thể không kể đến những lấp lánh văn hóa kết tinh trên những bộ “quốc phục” với đậm đường nét thẩm mỹ và ứng dụng cao như vừa nêu trên.