Hai Bà Trưng (ý là nhị bà mang họ Trưng; 13 tháng 9 năm 14 – 5 mon 3 năm 43) là tên chỉ phổ biến hai người mẹ Trưng Trắc (徵側) với Trưng Nhị (徵貳), nhì người đàn bà được nhận xét là hero dân tộc của bạn Việt. Vào sử sách, nhị Bà được biết đến như là những thủ lĩnh khởi binh kháng lại tổ chức chính quyền đô hộ của Đông Hán, lập ra một đất nước với kinh đô tại Mê Linh và Trưng Trắc tự phong là cô gái vương. Bạn đang xem: Lịch sử hai bà trưng
Sơ lược về nhị Bà Trưng
Hai Bà Trưng (chữ Nôm: ?婆徵) là thời kỳ xen thân Bắc thuộc lần 1 và Bắc trực thuộc lần 2 trong lịch sử Việt Nam. Đây là tên thường gọi chung của hai người mẹ Trưng Trắc (chữ Hán: 徵側) cùng Trưng Nhị (徵貳), là anh hùng dân tộc của fan Việt, hầu hết thủ lĩnh khởi binh ngăn chặn lại nhà Đông Hán của Trung Quốc, lập ra một giang sơn với đế đô tại Mê Linh cùng tự phong là nữ vương.
Sau lúc cuộc khởi nghĩa này bị quân Đông Hán dưới sự lãnh đạo của Mã Viện đánh bại, tục truyền rằng vì không muốn chịu chết thật phục, hai bà trưng đã gieo mình xuống mẫu sông Hát Giang tuẫn tiết, địa điểm Hát Môn – Hát Giang là chỗ thánh tích nhị Bà dựng cờ khởi nghĩa kháng quân Đông Hán xâm lược cùng cũng là khu vực Hai Bà vào vai vào cõi bất diệt.
Ngoài thiết yếu sử, cuộc sống và sự nghiệp của 2 bà trưng được phản ảnh trong rất nhiều ngọc phả với thần phả. Vì sự thiếu hụt thống duy nhất giữa các nguồn tài liệu, các sử gia đã cần sử dụng nguồn thần phả, ngọc phả bổ sung cập nhật cho cuộc khởi nghĩa hai Bà Trưng.
Nguồn gốc, tên gọi của hai Bà Trưng
Quận Giao Chỉ được xác xác định trí là khu đất Bắc Bộ việt nam và một trong những phần phía tây nam tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc) hiện nay nay. Bộ sử cổ độc nhất của việt nam đề cập đến hai bà trưng là Đại Việt sử lược. Theo sách này, Trưng Trắc là con gái Lạc tướng ở Mê Linh, lấy ck là Thi Sách ở thị trấn Chu Diên.
Theo Đại Việt sử ký kết toàn thư, hai bà trưng vốn chúng ta Lạc, được coi là dòng dõi Lạc tướng làm việc Mê Linh. Trưng Trắc là bà xã của Thi Sách ở huyện Chu Diên. Thi Sách cũng là nhỏ Lạc tướng, con hai bên tướng kết duyên với nhau. Khi lên ngôi, nhị Bà mới đổi sang bọn họ Trưng.
Truyền thuyết xác nhận quê nội hai bà trưng ở buôn bản Hạ Lôi cùng quê ngoại nhị Bà ở làng phái mạnh Nguyễn thuộc bố Vì, Hà Nội2 .
Mẹ hai Bà là Man Thiện, được thần phả ghi tên là è Thị Đoan.
Tuy nhiên, theo những sử gia hiện nay đại, thời đầu công nguyên, fan Việt chưa tồn tại họ. Tên trằn Thị Đoan của bà mẹ hai Bà chỉ là tên gọi thần phả để sau này, khoảng chừng thế kỷ 17, 18. Cả tên Man Thiện nghĩa là bạn Man tốt, có thể do người Hán gọi . Còn tên của nhị Bà, có bắt đầu từ nghê dệt lụa truyền thống lịch sử của Việt Nam, tựa như như phương pháp đặt thương hiệu theo những loài cá của các vua đơn vị Trần về sau vốn xuất thân tự nghề chài lưới.
Xưa cơ nuôi tằm, tổ kén xuất sắc gọi là lựa chọn chắc, tổ kén hèn hơn gọi là kén chọn nhì; trứng ngài giỏi gọi là trứng chắc, trứng ngài yếu hơn call là trứng nhì. Vị đó, theo Nguyễn tự khắc Thuần, tên nhị bà vốn rất đơn giản là Trứng dĩ nhiên và Trứng Nhì, phiên theo tiếng Hán hotline là Trưng Trắc cùng Trưng Nhị.
Khi chữ Hán không được truyền bá hoặc chưa xuất hiện điều kiện thấm sâu vào nhấn thức làng hội thì xu thế đặt tên người rất giản dị và đơn giản và mộc mạc, biểu hiện sự lắp bó với cuộc sống thường ngày đời thường và xu hướng này còn liên tục trong những thế hệ sau. Sau này các sử gia phương Bắc viết chệch tên hai bà thành Trắc với Nhị cùng với nghĩa “phản trắc” và “nhị tâm”.
Tên của ông Thi Sách, theo Thủy ghê chú của trung hoa xác định: ck bà Trưng Trắc thương hiệu là Thi .
Quá trình khởi nghĩa
Do chính sách đồng hóa gắt gao và tách lột hà khắc ở trong phòng Đông Hán so với người Việt tại Giao Chỉ đương thời, những Lạc tướng fan Việt links với nhau để cản lại nhà Hán. Trưng Trắc thành hôn với con trai Lạc tướng sinh hoạt Chu Diên là Thi Sách, hai đơn vị cùng tất cả chí hướng phòng Hán. Khoảng chừng năm 39-40, nhằm mục đích trấn áp người việt nam chống lại, Thái thú tô Định giết Thi Sách.
Trưng Trắc và các Lạc tướng tá càng căm thù, cùng Trưng Nhị với quân phiên bản bộ về duy trì Hát Giang ni là thôn Hát Môn thị xã Phúc thọ Hà Nội. Sau 1 thời gian chuẩn bị, tháng 2 năm 40, hbt hai bà trưng chính thức phát cồn khởi nghĩa chống lại nhà Đông Hán. Cuộc khởi nghĩa được sự hưởng ứng của rất nhiều đội quân với nhân dân các nơi thuộc Âu Lạc cùng Nam Việt cũ. Quân nhì Bà tiến công hãm trị sở Luy Lâu.
Tô Định yêu cầu chạy về phái nam Hải (Trung Quốc). Những quận phái nam Hải, Cửu Chân, Nhật Nam, đúng theo Phố đông đảo hưởng ứng. Nhị bà đem được 65 thành sống Lĩnh Nam. Trưng Trắc từ lập làm vua, xưng là Trưng phái nữ Vương (hay Trưng Vương).
Sự cai trị
Hai Bà Trưng giai cấp lãnh thổ vùng Lĩnh phái nam của người Việt tương đương với cỗ Giao Chỉ trong phòng Hán trong 3 năm. Thời gian cai trị ngắn ngủi và yêu cầu toan tính chuẩn bị chống lại cuộc chiến ở trong nhà Hán khiến Hai Bà Trưng ko có hoạt động gì đáng kể trong việc xây dựng khu vực mà bản thân cai quản.
Do thời gian cai trị của hbt hai bà trưng không lâu năm và không còn tài liệu để khôi phục lại khối hệ thống tổ chức cỗ máy thời hai Bà Trưng. Tuy nhiên, các sử gia địa thế căn cứ trên các sử liệu liên quan đến sự cai trị trong phòng Hán trước và sau thời 2 bà trưng cho rằng, về cơ bản Hai Bà Trưng vẫn bảo trì hệ thống thống trị của bên Hán trước đó, do tín đồ Việt sở hữu
Các quận, huyện vì chưng nhà Hán lập ra trên khu đất Âu Lạc với Nam Việt cũ, trên cơ sở các “bộ” thời Văn Lang cùng Âu Lạc được kế thừa. Sử sách xác thực Hai Bà đóng góp đô ở thị xã Mê Linh nằm trong quận Giao Chỉ.
56 thị xã thành mà 2 bà trưng giành được trong số quận: Quận Giao Chỉ, quận Cửu Chân, quận Nhật Nam, quận đúng theo Phố, quận yêu quý Ngô, quận Uất Lâm, quận nam giới Hải.
Quân đội, kinh tế và cách thức pháp
Đội ngũ những cánh quân bắt đầu tập hợp của những Lạc hầu, Lạc tướng, thủ lĩnh địa phương chưa có điều kiện tổ chức triển khai theo kiểu chủ yếu quy thành các đơn vị, quân thứ đẳng cấp hệ thống, cấp bậc quy củ như các triều đại sau này. Thành phần họ gồm dân gian trong kẻ, chạ… gia nô, nô tỳ ở trong quyền quản lý của các thủ lĩnh vùng. Những sử gia nhìn nhận lực lượng mới họp này không được tổ chức ngặt nghèo nên gồm có yếu điểm biểu thị trong cuộc chiến chống Mã Viện sau này
Sử sách chỉ đánh dấu một sự kiện duy nhất liên quan tới tài chính thời 2 bà trưng là Trưng vương mang đến xá thuế trong 2 năm cho dân chúng.
Luật pháp chưa có văn bản chính thức. Những sử gia xác minh luật thời nhì Bà Trưng là một trong thứ “tập cửa hàng pháp”, “luật tục” của nhiều đời trước được phục sinh và sử dụng quản lý và điều hành xã hội.
Hậu Hán thư của Phạm Việp dẫn lời tâu báo của Mã Viện lên Hán quang đãng Vũ Đế rằng lý lẽ Việt không giống với pháp luật nhà Hán đến hơn 10 điều.
Khởi nghĩa kháng Hán
Năm 19 tuổi, Trưng Trắc được giữ hộ cho con trai quan Lạc tướng thị trấn Chu Diên là Thi Sách có nghĩa là năm Canh Thìn (32. CN). Vợ ck đoàn tụ new được vài năm thì Thi Sách bị tô Định giết thịt chỉ vì bé hai nhà tướng hôn phối với nhau, trở nên một lực lượng lớn, không có nơi cho việc thống trị của phòng Hán.
Căm giận quân giặc bạo ngược, vày nợ nước nay lại thêm côn trùng thù nhà, bà Trắc đã với em là Nhị phát rượu cồn trong toàn quận Giao Chỉ, tập hợp những Lạc hầu, Lạc tướng, kêu gọi quân sĩ và nhân dân nổi lên cùng đánh giặc. Những quận Cửu Chân, Nhật nam giới được tin quận Giao Chỉ khởi nghĩa rất nhiều nổi lên tận hưởng ứng.
“Một xin rửa không bẩn nước thù
Hai xin dựng lại nghiệp xưa chúng ta Hùng
Ba kêu oan ức lòng chồng
Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này”
Bà Trưng Trắc thực hiện tổ chức cất tích lương thực, chuyển động thu sử dụng các anh hùng hào kiệt trung thiên hạ, những người dân cùng chí hướng, chiêu binh tuyển tướng mạo ở những địa phương, nên người theo về ngày 1 đông.Tháng 3 năm 40, 2 bà trưng phất cờ khởi nghĩa ở huyện Mê Linh.
Cuộc khởi nghĩa hbt hai bà trưng được phân thành 2 giai đoạn:
Lần 1: Năm 40, sau Công Nguyên
Hai Hà Trưng là Trưng Trắc với Trưng Nhị phất cờ khởi nghĩa vào mùa xuân năm 40 trên Hát Môn (nay là làng Hát Môn – Phúc thọ – Hà Nội).
Cuộc khởi nghĩa của hbt hai bà trưng bùng nổ cùng thu hút được anh tài khắp nơi về gia nhập. Nghĩa quân đã nhanh chóng đánh bại được quân đơn vị Hán, làm chủ Mê Linh, rồi tiến về Cổ Loa cùng Lụy Châu. Quan lại thái thú tô Định bỏ thành, chạy trốn về phái nam Hải. Quân Hán ở những quận thị trấn khác cũng chạm mặt thất bại. Cuộc khởi nghĩa hai bà trưng năm 40 đến đây đã đoạt được thắng lợi hoàn toàn.
Lần 2: Năm 42, sau Công Nguyên
Năm 42, đơn vị Hán bức tốc chi viện, Mã Viện là người chỉ đạo cánh quân xâm chiếm này tất cả có: 2 vạn quân tinh nhuệ, 2000 xe thuyền và nhiều dân phu. Chúng tấn công quân ta ở đúng theo Phố, dân chúng ở đúng theo Phố đã can đảm chống trả mà lại vẫn gặp thất bại trước quân Hán.
Sau khi thu được Hợp Phố, Mã Viện đã phân chia quân thành 2 đạo thủy bộ tiến Lục Đầu và chạm mặt nhau trên Lẵng Bạc:
Đạo quân bộ: đi men theo con đường biển, lẻn qua Quỷ Môn Quan để xuống Lục Đầu.
Đạo quân thủy: đi trường đoản cú Hải Môn vượt biển cả tiến thẳng vào sông Bạch Đằng, tiếp nối từ Thái Bình đi lên Lục Đầu.
Sau khi cảm nhận tin tức, hbt hai bà trưng kéo quân trường đoản cú Mê Linh về nghênh chiến cùng với địch tại Lẵng Bạc. Quân ta đứng vững được Cổ Loa cùng Mê Linh cơ mà Mã Viện liên tiếp đuổi theo buộc quân ta nên lùi về Cẩm Khê (nay thuộc bố Vì – Hà Nội). Tháng 3 năm 43, hai bà trưng hy sinh sống Cẩm Khê. Cuộc kháng chiến vẫn kéo dài đến mon 11 năm 43 kế tiếp mới bị dập tắt.
Đánh giá
Sử gia Lê Văn Hưu viết vào Đại Việt sử cam kết toàn thư :
“Trưng Trắc, Trưng Nhị là bọn bà, hô một tiếng mà các quận Cửu Chân, Nhật Nam, thích hợp Phố, cùng 65 thành sinh hoạt Lĩnh Ngoại đều hưởng ứng, việc dựng nước xưng vương dễ như trở bàn tay, có thể thấy hình rứa đất Việt ta đủ dựng được nghiệp bá vương. Nuối tiếc rằng nối sau họ Triệu cho đến trước bọn họ Ngô, trong tầm hơn nghìn năm, lũ đàn ông chỉ cúi đầu bó tay, làm cho tôi tớ cho những người phương Bắc, há chẳng xấu hổ với hai bà mẹ họ Trưng là bọn bà xuất xắc sao? Ôi ! có thể gọi là từ vứt chầu ông vải vậy.”
Theo sử gia Nguyễn Nghiễm thời Lê trung hưng:
“Trưng Vương là dòng dõi bậc thần minh, nhân lòng dân ân oán hận, nổi giận, khích lệ người cùng thông thường mối thù. Nghĩa binh đi mang lại đâu ngay sát xa đa số hưởng ứng, 65 thành không tính miền Ngũ Lĩnh một buổi sớm đều hàng phục được, người dân chịu khổ từ lâu, không khác gì đã ra khỏi vực thẳm được thấy mặt trời.
Bà quả là bậc hero khí khái rộng người. Mặc dù rằng quân bắt đầu tập hợp, bị tan tan khi sẽ thành công, cũng có tác dụng hả được lòng phẫn nộ của thần dân một chút… Khi non sông bị chìm đắm, thì phần lớn lại được phục sinh do một đàn bà chúa sinh hoạt Mê Linh. Cơ hội đó bậc con trai mày râu đề nghị cúi đầu ngoan ngoãn tuân theo không đủ can đảm làm gì, chẳng xứng đáng thẹn lắm sao?”
Vua tự Đức viết vào Khâm định Việt sử Thông giám cương cứng mục:
“Hai Bà Trưng trực thuộc phái quần thoa, cầm cố mà nhiệt huyết quyết vai trung phong khởi nghĩa, có tác dụng chấn hễ cả triều đình Hán. Dẫu rằng quyền lực cô đơn, không gặp thời thế, mà lại cũng đủ làm cho phấn khởi lòng người, lưu danh sử sách. Tề những lũ nam tử râu mi mà chịu đựng khép nép làm cho tôi tớ bạn khác, chẳng đông đảo mặt dày thẹn bị tiêu diệt lắm!”
Góc liếc qua sử liệu của Trung Quốc
Nguồn sử liệu đầu tiên đề cập cho chị em hai bà trưng là cuốn Hậu Hán Thư viết vào cố kỉnh kỷ trang bị 5 (sau Công nguyên) bởi học giả Phạm Diệp, cuốn sách nói về lịch sử vẻ vang nhà Hán từ năm 6 đến 189 AD. Những tài liệu cổ của trung hoa đề cập mang lại 2 bà bầu Bà Trưng tương đối ngắn gọn, được tìm thấy trong 2 chương của Hậu Hán Thư trình bày về cuộc khởi nghĩa của 2 bà thời kỳ công ty Tây Hán.
Ở chương 86 của Hậu Hán Thư, với tiêu đề: “Lịch sử về tộc man rợ phía Nam với Tây Nam” (Biographies of the Southern và the Southwestern Barbarians) có viết:
Vào năm lắp thêm 16 Hán Vũ Đế (40 AD), ngơi nghỉ quận Giao Chỉ bao gồm hai người đàn bà là Trưng Trắc cùng Trưng Nhị đã nổi loạn và tấn công thủ đậy của quận. Trưng Trắc là phụ nữ của Lạc Tướng huyện Mê Linh, bà là vợ của Thi Sách. Bà ta là 1 trong những chiến binh tàn bạo. Sơn Định Thái Thú của quân Giao Chỉ sẽ dùng lao lý để kềm chế bà ta. Cơ mà bà ta lại càng hung dữ và kháng đối hơn.
Những tộc trưởng man rợ ở quận Cửu Chân, Nhật Nam, vừa lòng Phố tham gia với bà ta, cùng bà ta đã chiếm được 65 thành trì và trở thành thiếu nữ vương. Cơ quan ban ngành của quận Giao Chỉ và các quận không giống chỉ hoàn toàn có thể phòng thủ nhằm tự bảo vệ mình. Hán Vũ Đế vị vậy đã chỉ thị cho quận ngôi trường Sa, hợp Phố cùng Giao Châu sẵn sàng xe kéo, thuyền bè giao hàng cho xây dựng cầu đường, để mở lối đi qua núi nhằm nâng cấp công tác vận lương.
Năm trang bị 18 (42 AD), Vũ Đế không nên Phục ba tướng quân Mã Viện với Phù Lạc hầu lưu lại Long dẫn hơn 1 vạn quân từ bỏ quận trường Sa, Quý Dương, phái mạnh Ninh, thương Ngô. Vào mùa hè năm 43, Mã Viện tái chiếm Giao Chỉ và diệt Trưng Trắc, Trưng Nhị, và đa số kẻ không giống ở phần nhiều vùng rải rác. Quanh vùng biên giới đó vì vậy đã được bình định.
Di sản
Hai Bà Trưng được nhìn nhận là nhân vật dân tộc của Việt Nam, và được thờ tự tại các đền thờ, trong đó lớn tuyệt nhất là Đền Hát Môn thờ hai bà trưng tại thôn Hát Môn, ở thị xã Phúc Thọ, hà nội và Đền 2 bà trưng ở quận hai Bà Trưng, Hà Nội, đền hbt hai bà trưng tại xã Hạ Lôi, xã Mê Linh, thị xã Mê Linh, Vĩnh Phúc ni là Mê Linh, hà thành – quê nhà của nhị bà.
Theo ghi dìm của sử gia Ngô Thì Sĩ, từ khá nhiều thế kỷ trước khi đền thờ 2 bà trưng được lập ra, vì 2 bà trưng chết bởi binh đao buộc phải đền bái kiêng màu đỏ là màu sắc máu: mùi hương án phần lớn sơn color đen, không có màu đỏ; bạn dân địa phương cũng không dám mặc áo đỏ, kể khắp cơ thể đến viếng thăm nếu như mặc áo đỏ yêu cầu cởi quăng quật để bên phía ngoài theo lệ cấm.
Ngoài ra, trên tỉnh hồ nước Nam (Trung Quốc) hiện thời vẫn còn miếu cúng Trưng vương (miếu này đã có kiểm triệu chứng bởi hai nhà nho đi sứ chính là Nguyễn Thực với Ngô Thì Nhậm) vì những cừ súy bị bắt về đất Hán sau khoản thời gian khởi nghĩa của hai bà trưng thất bại lập ra để tưởng nhớ về quê hương và cũng là diễn tả tinh thần bất khuất của người việt nam thời nhì Bà Trưng.
Các danh xưng của hbt hai bà trưng (Trưng Trắc, Trưng Nhị, Trưng Vương, hai Bà Trưng) còn được để cho những trường học, con đường phố, phường, xã, quận… ở Việt Nam.
Các mẩu truyện về nhì Bà Trưng, Bà Triệu, và các nữ tướng không giống được một số trong những sử gia trích dẫn để gia công bằng chứng cho luận điểm rằng thôn hội việt nam trước lúc bị Hán hóa là một xã hội mẫu hệ (hay còn được gọi là cơ chế mẫu hệ), trong những số đó phụ nữ rất có thể giữ vai trò chỉ đạo mà không gặp trở ngại.
Nhiều tác phẩm, sách, kịch, nhạc,… viết hoặc nhờ vào hai bà có tác dụng nhân đồ dùng chính. Vở cải lương giờ đồng hồ trống Mê Linh về cuộc khởi nghĩa của hai bà là 1 vở cải lương kinh điển tại Việt Nam.
Đại phái mạnh quốc sử diễn ca gồm đoạn kể về cuộc khởi nghĩa của nhì Bà Trưng đang trở thành quen thuộc so với người Việt:
“Bà Trưng quê sống Châu PhongGiận fan tham bạo thù chồng chẳng quênChị em nặng nề một lời nguyềnPhất cờ nương tử chũm quyền tướng quânNgàn Tây nổi áng phong trầnẦm ầm binh mã xuống ngay gần Long BiênHồng quần nhẹ bước chinh yênĐuổi ngay Tô Định, dẹp im biên thànhKinh kỳ đóng cõi Mê LinhLĩnh nam riêng một triều đình nước taBa thu gánh vác sơn hàMột là báo phục nhị là Bá VươngUy danh hễ tới Bắc PhươngHán không nên Mã Viện xuất xứ tấn côngHồ Tây đua sức vẫy vùngNữ nhi địch với nhân vật được sao!Cẩm Khê mang lại lúc hiểm nghèoHai Bà thất thay cùng liều cùng với sông!Trước là nghĩa, sau là trungKể trong lịch sử anh hùng ai hơn.“
Hàng năm, vào trong ngày 6 mon 3 âm lịch, là ngày giỗ xuất xắc là liên hoan tiệc tùng tưởng nhớ nhị Bà (cũng là Ngày thiếu nữ Việt nam giới tại miền nam trước kia) được tổ chức triển khai tại miền nam bộ Việt nam giới trước năm 1975 và hiện nay tại các nơi vào nước vn cũng như cộng đồng người Việt trên nước ngoài.
Nhận định
Hai Bà Trưng và hàng chục, hàng trăm ngàn nữ tướng, cả một đội ngũ đông đảo thiếu phụ Việt nam giới tham gia trào lưu kháng Hán, đóng góp phần tạo cần truyền thống nhân vật bất khuất cho giới mình và cho cả dân tộc mình. Nguyên tắc Mẹ cùng sắc tỉnh thái bình quyền trai gái in rõ nét trong nền văn hóa dân tộc – dân gian nước ta đến nỗi các học giả đến rằng đấy là điểm quá trội không hề phải tranh biện gì nữa của vn so với china và phương Tây.
“ … trong tầm năm đồ vật 40 sau Công nguyên, hai bà mẹ người vn là hbt hai bà trưng đã vùng lên khởi nghĩa phòng ngoại xâm, thức tỉnh tinh thần độc lập. Đó là lần đầu tiên trong lịch sử vẻ vang mà tín đồ dân nước ta đứng lên vì chưng nền chủ quyền cũng như niềm từ bỏ hào của mình”
