Ngày 29 tháng 4 năm 2017,tại Công viên quốc tử giám thành phố Cao Lãnh tỉnh Đồng Tháp đã khai mạc Triển lãm lịch sử dân tộc hình thành thức giấc Đồng Tháp trước năm 1975 qua tài liệu lưu trữ, do cỗ Nội vụ và ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp phối kết hợp tổ chức. Triển lãm sẽ giới thiệu trên 200 phiên phiên bản tài liệu được tuyển lựa từ những phông lưu lại trữ bảo quản tại những Trung trung ương Lưu trữ đất nước thuộc viên Văn thư và lưu trữ nhà nước cùng một số tư liệu, hình hình ảnh do Hội Khoa học lịch sử hào hùng tỉnh Đồng Tháp cung cấp. Đây là lần trước tiên một triển lãm lớn phối kết hợp giữa những Lưu trữ nước nhà với một địa phương ra mắt rất nhiều tài liệu gốc đặc trưng có quý hiếm về quá trình xác lập và xuất hiện tỉnh Đồng Tháp qua những thời kỳ trước năm 1975. Hi vọng triển lãm sẽ giúp công bọn chúng nói chung và quần chúng. # tỉnh Đồng Tháp nói riêng nắm rõ hơn về lịch sử hào hùng hình thành vùng khu đất trù phú và giàu truyền thống lâu đời này.

Bạn đang xem: Lịch sử tỉnh đồng tháp

Đồng Tháp ngày này là một tỉnh thuộc đồng bởi sông Cửu Long, diện tích s trên 3.300 km² nằm phía hai bên bờ dòng sông Tiền. Đồng Tháp có 50 km đường biên giới giới với Cam-pu-chia (phía Tây Bắc); mặt khác giáp các tỉnh Long An, chi phí Giang (phần phía Bắc sông Tiền); các tỉnh Vĩnh Long, An Giang và thành phố Cần Thơ (phần phía nam giới sông Tiền).

Tỉnh Đồng Tháp được ra đời tháng 2 năm 1976 trên đại lý sáp nhập 2 tỉnh giấc Sa Đéc với Kiến Phong cũ. Tuy nhiên trước khi mang tên gọi “tỉnh Đồng Tháp” chỗ đây đã là một trong vùng khu đất trù phú phân phát triển, thôn mạc triệu tập trên những “giồng đất” cao dọc từ kênh rạch. Từ thời điểm cuối thế kỷ 19 đến vào đầu thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu và phân tích người Pháp sẽ tìm kiếm cùng phát hiện nhiều dấu tích đặc biệt về vận động đời sinh sống của cư dân nơi trên đây như: phong cách xây dựng đền tháp, nền nhà, chiêu mộ táng, bia đá, tượng thờ… ở trong thời kỳ văn hóa Óc Eo.

Vì đấy là một vùng đất tất cả nền tao nhã khá lâu đời nên việc nghiên cứu quy chiếu ngược trở lại lịch sử hào hùng để tìm hiểu quá trình xuất hiện vùng đất này trên cơ sở những biến hóa về địa giới hành đó là việc khôn xiết phức tạp. Tuy vậy căn cứ trên các tài liệu, tứ liệu lưu trữ gốc có được, hiện tại đang bảo vệ tại các Lưu trữ quốc gia shop chúng tôi có thể bắt lược lịch sử hào hùng hình thành tỉnh giấc Đồng Tháp như sau:

- Thời kỳ phong kiến

Đồng Tháp xưa kia nguyên phía trong một vùng đất đai rộng lớn phì nhiêu do các lưu dân người việt nam từ Ngũ Quảng vào khai phá, lập nghiệp, sinh ra nên các vùng dân cư. Cùng với việc làm Nam tiến của các dòng di dân từ bỏ nhiên, những Chúa Nguyễn cũng dần dần xác lập tự do và thiết đặt bộ máy cai trị.

Sách Đại phái mạnh thực lục chi phí biên chép: “Buổi quốc sơ, tùy đất nhưng đặt kho (gọi là khố trường), kho ở đâu đặt theo tên khu đất ở đó nhằm thu chứa tiền thóc sản vật… Chúa thấy Gia Định khi đó đất rộng đến lập thành 9 khố ngôi trường biệt nạp tất cả Quy An, Quy Hóa, Cảnh Dương, Thiên Mụ, quản ngại Thảo, Hoàng Lạp, Tam Lạch, cha Canh, Tân Thịnh, đến dân tùy luôn thể lập ấp vỡ vạc ruộng cấy cày nộp thuế cùng đặt quan liêu lại để trưng thu” (1). Trong các số ấy khố trường bố Canh nay chính là vùng đất phía Bắc sông Tiền tỉnh giấc Đồng Tháp.

Năm 1757, Võ vương Nguyễn Phúc Khoát mở mang thêm đất Tầm Phong Long nằm giữa sông Tiền và sông Hậu, giao cho Nguyễn Cư Trinh lập tía đạo: đạo Đông Khẩu làm việc xứ Sa Đéc, đạo Tân Châu ở Tiền Giang, đạo Châu Đốc sống Hậu Giang phần nhiều thuộc dinh Long hồ (2). Trong các số đó đạo Đông Khẩu nay chủ yếu thuộc vùng khu đất phía phái mạnh sông Tiền thức giấc Đồng Tháp.

Đến triều Nguyễn, ban đầu vùng đất nay trực thuộc Đồng Tháp nằm trong đất che Định Viễn trấn Vĩnh Thanh và tủ Kiến An trấn Định Tường. Năm 1832, vua Minh Mạng triển khai một công cuộc cải tân hành bao gồm rộng lớn, thành lập 6 tỉnh giấc tại phái mạnh kỳ (gọi là nam giới kỳ lục tỉnh), vào đó, Đồng Tháp ở trong vào thị trấn Vĩnh An, phủ Tân Thành, thị xã Đông Xuyên, bao phủ Tuy Biên, thức giấc An Giang cùng huyện loài kiến Đăng, lấp Kiến An tỉnh giấc Định Tường (3). Năm Minh Mạng 19 (1838), triều đình cho trích khu đất huyện kiến Đăng đặt thêm thị xã Kiến Phong thuộc lấp Kiến Tường, thức giấc Định Tường, năm Minh Mạng 20 (1839) bóc 3 tổng của huyện Vĩnh An để thêm huyện An Xuyên thuộc tủ Tân Thành, tỉnh An Giang. Vị vậy, mang đến cuối đời vua trường đoản cú Đức, trước khi có sự can thiệp của Pháp, vùng khu đất Đồng Tháp thời buổi này chủ yếu đuối nằm trong những huyện Vĩnh An, An Xuyên, Đông Xuyên thức giấc An Giang và các huyện con kiến Đăng, con kiến Phong thức giấc Định Tường.

- Thời kỳ trực thuộc địa Pháp

Trước khi bao gồm sự can thiệp của thực dân Pháp, phái mạnh Kỳ có 6 tỉnh giấc là Biên Hòa, Gia Định, Định Tường (miền Đông) và An Giang, Vĩnh Long, Hà Tiên (miền Tây). Từ năm 1862 mang đến năm 1874, bằng các Hòa ước cam kết với triều đình Huế, thực dân Pháp đang chiếm cục bộ 6 tỉnh nam kỳ, các đảo Côn Lôn, Phú Quốc và biến thành thuộc địa hotline là phái mạnh kỳ nằm trong Pháp (Cochinchine Française). Đồng thời fan Pháp cũng hợp tác vào bài toán tổ chức bộ máy cai trị bằng phương pháp xóa bỏ các phủ thị xã cũ bên dưới triều Nguyễn lập thành những đơn vị hành thiết yếu mới hotline là khu vực Thanh tra (Inspection).

Năm 1870, toàn cục Nam kỳ gồm 25 khu vực Thanh tra, mang đến năm 1871 rút xuống còn 18 khu. Trong những số ấy 7 khu vực bị xoá vứt để sáp nhập vào khu khác là Bắc Trang, Bến Tre, dòng Bè, buộc phải Giuộc, yêu cầu Thơ, Long Thành, Trảng Bàng; còn sót lại 18 khu là: Bà Rịa, Biên Hoà, Châu Đốc, Chợ Lớn, đống Công, Hà Tiên, Long Xuyên, Mỹ Tho, Mỏ Cày, Rạch Giá, Sa Đéc, sài Gòn, Sóc Trăng, Tân An, Tây Ninh, Thủ Dầu Một, Trà Vinh với Vĩnh Long (4). Địa giới thức giấc Đồng Tháp đa phần nằm trong khu thanh tra Sa Đéc và 1 phần các khu Long Xuyên, Mỹ Tho, Châu Đốc.

Năm 1913, bởi Nghị định của Toàn quyền Đông Dương tỉnh giấc Sa Đéc được đặt dưới quyền nhà tỉnh Vĩnh Long, bên cạnh đó tại Sa Đéc thành lập thêm quận Cao Lãnh (7). Năm 1916, Sa Đéc được chia thành 3 quận: Châu Thành (tỉnh lị), Lai Vung và Cao Lãnh (8). Năm 1924, Toàn quyền Đông Dương lại ban hành Nghị định bóc tách Sa Đéc ra khỏi tỉnh Vĩnh Long thành một tỉnh tự do (9). Đồng thời nâng đồn hành chủ yếu Cao Lãnh thành một Đại lý hành chính (Délégation administrative) vào khoảng thời gian 1925.

- Thời kỳ 1945 - 1975

Cho mang đến tháng 8 năm 1945, địa giới hành chính tỉnh Đồng Tháp đa số nằm trong thức giấc Sa Đéc gồm ba quận Châu Thành, Lai Vung, Cao Lãnh (phía nam giới sông Tiền) và một phần các thức giấc Châu Đốc, Long Xuyên (phía Bắc sông Tiền).

Sau hiệp định Giơ-ne-vơ 1954, tổ quốc tạm thời bị chia giảm làm nhị miền rước Vĩ con đường 17 trên Quảng Trị có tác dụng ranh giới. Địa giới từ bỏ Vĩ đường 17 trở vào phái mạnh thuộc làm chủ của chủ yếu quyền việt nam Cộng hòa, tỉnh Sa Đéc lúc này thuộc tây nam phần. Tháng hai năm 1956, thiết yếu quyền vn Cộng hòa ra đời tỉnh Phong Thạnh từ một phần đất đai những tỉnh Châu Đốc, Long Xuyên, Mỹ Tho, Sa Đéc (13). Tháng 10 năm 1956, Tổng thống nước ta Cộng hòa lại phát hành Sắc lệnh về việc chuyển đổi địa giới với tên một vài tỉnh với tỉnh lị tại miền nam Việt Nam, từ đó tỉnh Sa Đéc sáp nhập vào Vĩnh Long thành tỉnh Vĩnh Long, tỉnh giấc Phong Thạnh thay tên thành tỉnh loài kiến Phong (14). Năm 1966, thức giấc Sa Đéc được tái lập bên trên cơ sở bóc ra từ thức giấc Vĩnh Long (15).

- Thời kỳ sau năm 1975

Khi thành lập, thức giấc Đồng Tháp bao gồm 1 thị làng Sa Đéc (tỉnh lị), 5 thị xã Cao Lãnh, Tam Nông, Hồng Ngự, tủ Vò, Châu Thành với toàn bô 79 xã với 2 thị xã Cao Lãnh, Hồng Ngự (17).

Đến nay sau không ít lần tách bóc sáp nhập, cục bộ địa giới hành chủ yếu tỉnh Đồng Tháp bao gồm 2 tp Cao Lãnh (tỉnh lị), Sa Đéc; 1 thị xóm Hồng Ngự và 9 thị trấn Cao Lãnh, Châu Thành, Hồng Ngự, Lai Vung, bao phủ Vò, Tam Nông, Tân Hồng, Thanh Bình, Tháp Mười.

Tài liệu tham khảo:

1. Trung trung tâm Lưu trữ quốc gia I, công văn Đông Dương (Journal officiel de l’Indochinefrançaise);

2. Trung tâm Lưu trữ nước nhà I, công báo hành chính Nam kỳ (Bulletin officiel de la Cochinchine française);

3. Trung trọng tâm Lưu trữ tổ quốc II, Phông lưu trữ Phủ Thủ tướng nước ta Cộng hòa;

4. Trung trung tâm Lưu trữ non sông III, Phông tàng trữ Phủ Thủ tướng;

5. Quốc Sử cửa hàng triều Nguyễn, Đại nam thực lục, tập 1 (Tiền biên), phiên bản dịch của Viện Sử học, NXB Giáo dục, tp hà nội 2002.

Xem thêm:

6. Quốc Sử cửa hàng triều Nguyễn, Đại Nam tuyệt nhất thống chí, tập 5, bản dịch của Viện Sử học, NXB Thuận Hóa, Huế, 1992.

7. Nguyễn quang quẻ Ân, nước ta những biến hóa địa danh cùng địa giới hành chủ yếu (1945 - 2002), NXB Thông tấn, Hà Nội, 2003.

1. Quốc Sử tiệm triều Nguyễn, Đại nam giới thực lục, tập 1 (Tiền biên), NXB Giáo dục, Hà Nội, 2002, trang 149-150.

2. Quốc Sử cửa hàng triều Nguyễn, sẽ dẫn, trang 166.

3. Vùng khu đất này là Đồng Tháp nằm nhà yếu trong các tổng An Hội, An Mỹ, An Thới, An Thạnh, An Tĩnh, An Trung thị xã Vĩnh An; những tổng An Lương, An Phú, An Thành huyện Đông Xuyên nằm trong tỉnh An Giang và những tổng Phong Phú, Phong Thạnh huyện Kiến Đăng thức giấc Định Tường. (Trung tâm Lưu trữ non sông I, Địa bạ triều Nguyễn).

4. Trung trọng điểm Lưu trữ non sông I, công văn hành chủ yếu Nam kỳ (BOCF), năm 1871, tr.188.

5. Trung trọng tâm Lưu trữ nước nhà I, công văn hành chính Nam kỳ (BOCF), năm 1876, tr. 4-5.

6. Trung trung ương Lưu trữ đất nước I, công văn Đông Dương (JOIF), năm 1899, tr. 913.

7. Trung chổ chính giữa Lưu trữ quốc gia I, công văn Đông Dương (JOIF), năm 1913, tr. 315-316; công báo hành chủ yếu Nam kỳ (BOCF), năm 1913, tr. 2916-2917.

9. Trung trung ương Lưu trữ tổ quốc I, công văn Đông Dương (JOIF), năm 1924, tr. 489.

11. Trung tâm Lưu trữ giang sơn III, Phông tàng trữ Phủ Thủ tướng, làm hồ sơ số 884 (Công văn số 8956P/5 ngày 10 tháng 12 năm 1950 của cục Nội vụ giữ hộ Thủ tướng cơ quan chỉ đạo của chính phủ v/v thành lập tỉnh Đồng Tháp Mười bao gồm 29 xã: tỉnh Mỹ Tho những huyện Cai Lậy (3 xã), loại Bè (6 xã); thức giấc Sa Đéc huyện Cao Lãnh (5 xã); tỉnh Tân An thị trấn Mộc Hóa (15 xã).

17. Trung trọng tâm Lưu trữ nước nhà III, Phông tàng trữ Phủ Thủ tướng, Công văn số 1194/UB ngày 17 tháng 9 năm 1976 của ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp về việc báo cáo danh sách các xã, huyện, thị xã, thị trấn và ý kiến đề xuất điều chỉnh, sáp nhập một trong những xã vào tỉnh. Trong các số đó 5 thị trấn Cao Lãnh, Tam Nông, Hồng Ngự, đậy Vò, Châu Thành với tổng cộng 79 xóm gồm: Thị làng Sa Đéc 5 thôn (Tân Phú Đông, Tân Quy Tân, Vĩnh Phước, Tân Quy Đông, Tân Hưng); thị xã Cao Lãnh 22 làng mạc (Hòa An, Tân Thuận Tây, Tân Thuận Đông, Tịnh Thới, Mỹ Trà, Mỹ Tân, Phong Mỹ, Nhị Bình, Phương Thịnh, Mỹ Quý, Mỹ Thọ, Mỹ Xương, Mỹ Hội, Bình sản phẩm Trung, Bình sản phẩm Tây, Long Hiệp, Bình Thạnh, Thanh Mỹ, Đốc Binh Kiều, Mỹ An, Mỹ Hòa, Hưng Thạnh); thị xã Tam Nông 13 xã (Tân Huề, Tân Quới, Tân Long, Tân Phú, Bình Thành, Tân Thạnh, An Phong, An Long, Phú Hiệp, Phú Cường, Phú Đức, Phú Thành, Tân Công Sính); huyện Hồng Ngự 13 thôn (Thường Thới Hậu, thường xuyên Thới Tiền, thường Phước, hay Lạc, Bình Thạnh, An Bình, Tân Hội, Tân Hội Cơ, Tân Công Chí, Tân Thành, Long Khánh, Long Thuận, Phú Thuận); huyện đậy Vò 15 buôn bản (Phong Hòa, Vĩnh Thạnh, Tân Khánh Trung, Tân Khánh Đông, Định Yên, Dương Hòa, Tân Mỹ, Bình Thành, Long Hậu, Tân Thới, Long Hưng, Hòa Thắng, an ninh Trung, Mỹ An Hưng, Phước Thành); thị xã Châu Thành 11 làng mạc (Tân Phú Trung, Tân Bình, Tân Nhuận Đông, Hòa Tân, Tân Phú, Phú Hựu, Phú Long, An Phú Thuận, An Hiệp, An Khánh, An Nhơn).

18. Thị xã Tháp Mười gồm 8 buôn bản là Hưng Thạnh, Mỹ An, Mỹ Hòa, trường Xuân, Thanh Mỹ, Đốc Bình Kiều, Mỹ Quý, Mỹ Đông. Trụ sở đóng tại thôn Mỹ An.

19. Khi chia tách bóc huyện Tam Nông mới gồm 9 xã: An Long, Phú Ninh, An Hòa, Phú Thọ, Phú Thành, Tân Công Sinh, Phú Hiệp, Phú Đức, Phú Cường; trụ sở đóng tại xóm Phú Hiệp. Huyện thanh thản có 10 xã: Bình Thành, Tân Mỹ, Phú Lợi, Tân Phú, Tân Thạnh, An Phong, Tân Long, Tân Quới, Tân Hòa, Tân Huề; trụ sở để tại xã Tân Phú.

21.Khi chia bóc huyện Thạnh Hưng mới bao gồm 12 làng (Tân Khánh Trung, Tân Mỹ, Mỹ An Hưng A, Mỹ An Hưng B, Hội An Đông, quận bình thạnh Trung, Bình Thành, Định An, Định Yên, Vĩnh Thạnh, Long Hưng A, Long Hưng B); thị trấn Lai Vung có 11 làng mạc (Tân Dương, Hòa Thành, Long Thắng, Hòa Long, Long Hậu, Tân Phước, Tân Thành, Vĩnh Thới, Tân Hòa, Định Hòa, Phong Hòa).