Mô bỏng hai khôn cùng hố đen xoay tròn xung quanh nhau. Ảnh: National Geographic

Các công ty thiên văn học lần thứ nhất phát hiện đều gợn sóng vĩ đại trong trường không gian - thời gian. Sóng thu hút lớn cỡ này được đến là tới từ hố black siêu khối lượng sáp nhập, mỗi hố đen mập gấp hàng tỷ lần phương diện Trời, National Geographic hôm 28/6 chuyển tin.

Thông qua nghiên cứu biến động thời gian trong chớp vô tuyến từ xác sao cù tròn điện thoại tư vấn là sao xung, đội nhà khoa học đến từ Đài quan gần kề Sóng lôi kéo Nanohertz Bắc Mỹ (NANOGrav) rất có thể thu sóng cuốn hút nêu trên. Phân tích tương lai về chúng rất có thể hé lộ đầu mối về đông đảo khoảnh khắc thứ nhất sau vụ nổ Big Bang, giúp khám phá bí ẩn như bản chất của vật hóa học tối, vốn chiếm 5/6 lượng vật hóa học trong vũ trụ.

Khi bất kỳ vật thể nào có cân nặng tăng tốc, nó tạo nên biến dạng hotline là sóng lôi kéo di gửi ở gia tốc ánh sáng, kéo căng với đè xay trường không khí - thời hạn dọc mặt đường đi. Sóng cuốn hút được dự đoán bởi Albert Einstein năm 1916. Các nhà công nghệ phát hiện bằng chứng đầu tiên của sóng thu hút với Đài quan tiền trắc sóng cuốn hút bằng giao thoa kế tia laze (LIGO) năm 2015.

Do ánh sáng có nhiều loại cách sóng và tần số, tự tia gamma tần số cao bước sóng ngắn cho tới sóng vô đường tần số thấp bước sóng dài, sóng lôi kéo cũng vậy. LIGO phát hiện sóng thu hút tần số cao với bước sóng khoảng chừng 2.896 km/h. Hiện nay, nhóm nghiên cứu ở NANOGrav tìm thấy sóng thu hút tần số thấp với cách sóng dài tới cả ánh sáng mất nhiều năm hoặc các thập kỷ để di chuyển giữa hai đỉnh của nó. Bọn họ mô tả chi tiết phát hiện tại trong 5 nghiên cứu công bố trên tập san Astrophysical Journal Letters.

Để xác định những gợn sóng to con này, những nhà khoa học phải tập hợp cảm biến lớn hơn Trái Đất. Trong 15 năm qua, NANOGrav so sánh các ngôi sao sáng chết trong ngoài hành tinh để tạo thành một sản phẩm dò sóng thu hút cỡ thiên hà. Họ triệu tập vào chuẩn tinh mili giây, ra đời khi ngôi sao 5 cánh đồ sộ chết trong vụ nổ siêu tân tinh, vướng lại xác sao tảo nhanh. Tàn tích sao rất đặc phạt ra chùm sóng vô tuyến đường kép từ rất từ, lập loè như đèn hải đăng. Mỗi lần chùm sáng sủa quét qua Trái Đất, kính viễn vọng vô đường phát hiện một xung. Hàng ngàn xung vô tuyến xuất hiện thêm mỗi giây một cách cực kì chính xác.

Nhóm nghiên cứu và phân tích theo dõi 68 sao xung ở cách Trái Đất trong tầm vài nghìn năm ánh sáng. Vày sóng cuốn hút khiến trường không gian - thời gian co giãn, chúng làm biến đổi khoảng thời gian giữa những xung vô tuyến, khiến cho một số xung dịch rời chậm lại trong khi các xung khác nhanh hơn theo cách riêng lẻ có thể dự đoán. Biến động này cũng khá được quan gần cạnh ở cặp sao xung theo tế bào hình dựa vào vào khoản phương pháp giữa nhị sao trong hệ, chứng tỏ sóng hấp dẫn tác động tới cả hai.

Sao xung tạo nên nguồn vô tuyến rất yếu, do vậy nhằm tiến hành phân tích này, những nhà khoa học mất hàng trăm giờ 1 năm quan ngay cạnh với số đông kính viễn vọng vô tuyến lớn số 1 thế giới, tất cả Đài quan giáp Arecibo làm việc Puerto Rico, Đài quan liền kề Green ngân hàng ở Tây Virginia, và các kính Very Large Array sinh hoạt New Mexico. Nhờ vào đó, họ có thể phát hiện thời gian xung vô tuyến lộ diện trong vòng 1 phần triệu giây.

Nhiều năng lực nguồn phạt ra sóng vô tuyến mới phát hiện là cặp hố đen siêu cân nặng lớn hơn từ 100 triệu đến 10 tỷ lần khía cạnh Trời. Ngược lại, sóng lôi kéo mà LIGO phạt hiện đến từ vụ va va giữa nhì hố đen bé dại hơn hoặc sao neutron có cân nặng chỉ bởi vài chục khía cạnh Trời. Những nhà thiên văn học cho rằng hố black siêu trọng lượng nằm ở vị trí chính giữa những dải ngân hà lớn duy nhất trong vũ trụ. Khi hai dải ngân hà sáp nhập, hố đen ở vị trí chính giữa dịch đưa vào lõi ngoài trái đất mới, xuất hiện hệ nhị phân tạo thành sóng hấp dẫn khi hai siêu hố đen quay chậm xung quanh nhau.

Nhờ NANOGrav tích lũy nhiều dữ liệu hơn theo thời gian, team nghiên cứu hi vọng thiết bị đầy đủ nhạy để xác định sóng hấp dẫn từ hệ nhị phân hố đen cụ thể. Điều này sẽ được cho phép họ phối kết hợp phát hiện tại với những đài quan tiếp giáp khác nhằm phân tích mục tiêu, sử dụng cả ánh sáng và lực hấp dẫn.

Tại sao Newton không hề biết về sóng hấp dẫn? Lí bởi vì nào khiến bọn họ cần 100 năm để xác thực sự mãi sau của nó?

Không cạnh tranh để bọn họ cảm nhận ra một làn sóng hứng khởi tới từ xã hội khoa học một trong những ngày này. "Lời tiên tri" ở trong nhà vật lý đại tài Albert Einstein đã chấp thuận được chứng thực sau đúng 100 năm. Sự khiếu nại Đài quan liêu trắc sóng thu hút bằng giao trét kế laser (LIGO) quan gần kề trực tiếp được sóng lôi cuốn sẽ xuất hiện thêm một chương hoàn toàn mới cho khoa học nói phổ biến và thiên văn học nói riêng.

Đây cũng chính là lúc họ nhìn lại chặng đường đi tìm kiếm bằng hội chứng cho nút thắt đặc trưng nhất của trang bị lý hiện nay đại. Thuyết tương đối rộng và dự kiến về sóng lôi cuốn năm 1916 của Einstein đã tạo nên bước gửi mình quan trọng đặc biệt như ráng nào trong vật dụng lý?

Tại sao Newton không hề biết về sóng hấp dẫn? Mất 200 năm để những triết lý vật lý truyền thống tỏ ra sơ hở, lí bởi vì nào khiến chúng ta cần thêm 100 năm nữa để xác thực sóng hấp dẫn? Rồi cuối cùng điều này sẽ gửi vật lý đi về đâu? dưới đây là 1 phần câu chuyện về điều đó.

Sóng lôi cuốn đã phê chuẩn được phát hiện nay trực tiếp

Để gồm "lời tiên tri", Einstein bắt buộc một lý thuyết

Khi đặt mình ở vị trí của một người mập mạp để quan cạnh bên toàn cảnh vũ trụ, những nhà khoa học sẽ từ bỏ hỏi nó được tủ đầy vày gì? ngoài ra hành tinh bé nhỏ tuổi cho mang lại những ngôi sao và thiên hà, thứ rộng lớn nhất còn lại là khoảng không.

Nhưng không gian có 1-1 thuần là khoảng tầm không? vào thời đại huy hoàng của thiết bị lý cổ điển, Isaac Newton hình dung không gian chỉ là 1 “nền tảng” thụ động, xuất xắc đối, vĩnh cửu và bất biến. Rất nhiều sự kiện ra mắt trong không khí không hề tác động tới nó. Ngược lại, không gian cũng không tác động lại ngẫu nhiên sự khiếu nại nào.

Hãy tưởng tượng, bạn có một phương diện bàn phẳng bởi gỗ, bên trên nó đặt các viên bi sẽ di chuyển. Quan lại sát bằng mắt thường, các bạn sẽ thấy đầy đủ viên bi ko làm biến dị mặt bàn và mặt bàn phẳng không làm chệch hướng dịch chuyển của những viên bi.

Ở đây, mặt bàn gỗ nhập vai trò là ko gian, đa số viên bi hoàn toàn có thể là một thiên hà, một ngôi sao, một lỗ đen hay 1 hành tinh. Đó là cách không khí vũ trụ hoạt động dưới thời đại Newton.

Bằng ý kiến nhận như vậy, Newton hoàn toàn có thể giải đam mê được mọi hiện tượng kỳ lạ vật lý, từ bí quyết quả táo bị cắn rơi xuống đất cho đến Trái Đất quay quanh Mặt Trời. Ông cũng có thể xây dựng được một phương pháp tính đúng mực đến bỡ ngỡ lực thu hút của hai thứ thể vào vũ trụ, ví như Trái Đất với Mặt Trăng.

Lý thuyết của Newton sống thọ 200 năm, cho tới khi Albert Einstein trình diễn một lý giải khác đến lực hấp dẫn. Vào Thuyết tương đối rộng năm 1916, ông nói các tác động hấp dẫn có được là vì không-thời gian (thời gian và không khí được Einstein gộp tầm thường lại thành không-thời gian trong thuyết tương đối hẹp năm 1905) bị uốn nắn cong thay do nó là 1 trong những lực.

Điều đó có nghĩa là gì? mặt bàn gỗ của Newton đã trở thành một tấm vải đàn hồi căng lên làm việc 4 góc. Khi bạn đặt hồ hết viên bi lên trên đó, khối lượng của bọn chúng sẽ uốn cong phương diện phẳng tấm vải. Điều này lại tác động đến đường dịch chuyển của những viên bi. Cuối cùng, một mô hình mới về không-thời gian với tương tác cuốn hút được hình thành.

Đã mang đến lúc đến lời tiên đoán

Thuyết tương đối của Einstein đã hoạt động một biện pháp quá kết quả trong việc lý giải các hiện tượng lạ trong vũ trụ. Nó rất có thể thay nạm hoàn toàn kim chỉ nan của Newton, thậm chí còn khiến cho được các điều rộng thế. Nhiều việc về vũ trụ không có đáp án bên dưới thời đại của Newton đã có giải quyết thuận tiện với Thuyết tương đối rộng.

Trong khoa học, lúc một kim chỉ nan đã đạt tới sức mạnh này, nó được dùng để làm tiên đoán những bí mật mà nhỏ người không biết đến. Sóng lôi kéo là một trong các những bí hiểm đó.

Nhưng điều gì xảy ra khi chiếc thuyền bước đầu di chuyển? Nó sẽ tạo nên ra sóng, chắc chắn chắn. Vậy là lúc một đối tượng dịch chuyển trong không-thời gian, nó phải tạo nên sóng lôi kéo - đa số gợn biến tấu lăn tăn của không-thời gian.

Đó đó là tiên đoán của Einstein vào khoảng thời gian 1916 dựa trên Thuyết tương đối rộng, bắt đầu cho một nuốm kỷ tìm kiếm “chiếc chìa khóa” đặc trưng của vũ trụ với tên sóng hấp dẫn.

Cuộc tìm kiếm kiếm kéo dãn 100 năm

Bởi sự tinh giảm của technology cùng với tương đối nhiều biến cồn trong lịch sử dân tộc nhân loại, những nhà công nghệ đã bắt buộc đợi gần 60 năm để sở hữu được vệt mốc chi phí đề, loại gián tiếp chứng minh sự trường thọ của sóng hấp dẫn.

Năm 1974, hai bên thiên văn Russell Hulse cùng Taylor Joseph, trong lúc quan sát vào trong 1 vùng không khí sâu, đã phát hiện một hai bạn trẻ sao neutron. Điều này y hệt như họ như mong muốn tìm thấy ra hai mẫu thuyền lớn lẻ tẻ đang di chuyển trên mặt hồ không-thời gian.

Họ ngay nhanh chóng sử dụng cơ hội này để kiểm tra Thuyết tương đối rộng của Einstein cùng với việc tồn trên của sóng hấp dẫn. Quá trình diễn ra suốt nửa thập kỷ. Cho đến năm 1979, các tác dụng đo đạc được công bố cho thấy hai ngôi sao 5 cánh đang mất dần tích điện để chuẩn bị va chạm vào nhau trong 300 triệu năm.

Hulse và Taylor minh chứng đây đó là hệ trái của câu hỏi hai ngôi sao dịch rời gây ra sóng hấp dẫn. Điều này hoàn toàn trùng khớp với dự kiến trong lý thuyết của Einstein. Giải Nobel năm 1993 đã làm được trao đến hai đơn vị khoa học, tuy vậy họ ko trực tiếp phát hiện nay sóng hấp dẫn.

Trở lại năm 1992, tía nhà trang bị lý Kip Thorne cùng Ronald Drever đến từ Viện technology California thuộc Rainer Weiss đến từ MIT phân biệt rằng việc làm tìm tìm sóng cuốn hút của trái đất sẽ là một chặng mặt đường dài và sẽ bắt buộc một dự án cực lớn. Họ cùng nhau thành lập nên Đài quan liêu trắc sóng cuốn hút bằng giao quẹt kế laze (LIGO).

Dự án của LIGO quy hợp 900 đơn vị khoa học tới từ 15 quốc gia trên thế giới. Các cơ sở thí nghiệm văn minh nhất của chính nó được đặt tại Hoa Kỳ cùng với sự đầu tư chi tiêu cả tỷ USD tới từ Quỹ Khoa học quốc gia (NSF).

Xem thêm: Concept Trong Chụp Ảnh Indoor Là Gì ? Chụp Ảnh Indoor

Mặc cho dù vậy, xuyên suốt khoảng thời gian từ khi bắt đầu đi vào hoạt động năm 2002 cho đến năm 2010, hầu hết LIGO ko đạt được ngẫu nhiên một phân phát hiện đặc biệt quan trọng nào. Nó được gửi vào giai đoạn nâng cấp tiếp đến vài năm để tăng mức độ nhạy của máy lên vội vàng 4 lần.

Trong thời hạn này, năm 2014, những nhà khoa học tại Đài thiên văn BICEP 2 tại nam Cực bất thần công cha một công trình cho biết họ phát hiện tại sóng thu hút từ vụ nổ Big Bang. Tưởng như LIGO đã trở nên vượt mặt trên đường chạy của mình, những dữ liệu của BICEP 2 ko lâu kế tiếp được chứng minh là không chính xác.

Tháng 2 năm 2015, nhì trạm quan lại trắc của LIGO trên Louisiana với Washington được gửi vào thử nghiệm nghiệm trở về sau quy trình nâng cấp. Chúng ta thu nhận thêm các dao động tới từ sự kiện nhì hố black sáp nhập vào khoảng thời hạn 1,3 tỷ năm về trước.

Các tài liệu không lâu kế tiếp được phân tích vào ngày 14 tháng 9 năm 2015 bởi Marco Drago, một nghiên cứu sinh fan Ý đã khiến cho anh trở thành người đầu tiên phát chỉ ra sóng hấp dẫn.

Marco Drago khi này đã ngay lập tức thông báo tới các chuyên viên trong dự án LIGO. Thuộc với sẽ là nhiều lời đồn thổi rò rỉ vào giới nghiên cứu vật lý với thiên văn học tập rằng ở đầu cuối sóng hấp dẫn cũng rất được tìm ra.

Các nhà khoa học tại LIGO đưa ra quyết định giữ bí mật thông tin để đánh giá lại các lần thí điểm của họ. Cuối cùng, lốt mốc lịch sử dân tộc được chốt lại trong cuộc họp báo ngày 11 mon 2 năm 2016 tại Hoa Kỳ.

"Thưa quý vị, chúng tôi đã phát hiện trực tiếp sóng hấp dẫn. Chúng tôi thực sự đã làm được”, David Reitze, Giám đốc điều hành Phòng xem sét LIGO trên Viện technology California tuyên bố.

Tại sao phát hiện nay trực tiếp sóng hấp dẫn lại khó khăn đến vậy?

Ngay từ đều lời tiên đoán ban đầu, chủ yếu Einstein cũng ngờ vực rằng trái đất liệu tất cả đủ kỹ năng để phát hiện ra sóng hấp dẫn. Lí do đến từ các việc những gợn sóng li ty sẽ có form size cực nhỏ.

Trong vũ trụ, chỉ gồm những hiện tượng lạ “cực đoan” siêu lớn mới có khả năng tạo ra sóng cuốn hút đủ khỏe mạnh để chúng ta quan gần kề từ Trái Đất. Chúng có thể là nhì sao neutron va chạm, sự sáp nhập nhì hố đen hoặc là vụ nổ thảm khốc của một sao khổng lồ. Mặc dù vậy, những gợn sóng đến từ nhì hố đen sáp nhập tất cả quy tế bào 1 triệu km đang chỉ rất có thể ghi dấn ở size 1 nguyên tử bên trên Trái Đất.

“Tương tác hấp dẫn là một lực cực kỳ yếu”, Bartos, 1 thành viên của LIGO giải thích. “Tuy nhiên, gồm một điều mà cửa hàng chúng tôi có thể ý muốn đợi. Những tín hiệu phân rã lờ đờ hơn các so với ánh sáng. Sóng lôi kéo mờ dần trên khoảng cách xa, tuy nhiên, quy trình này không thực sự nhanh chóng”.

Để ghi nhận thêm những đợt sóng rất yếu, LIGO áp dụng hai trang bị dò cực lớn sử dụng laser trong những đường ống nhiều năm 4 km. Điều này được nhà trang bị lý Szabi Marka tới từ Đại học tập Columbia, cộng tác viên trong dự án công trình so sánh như một đôi tai to đùng chỉ để “nghe” những gợn sóng li ty cực nhỏ.

Mặc mặc dù vậy, thứ của LIGO đủ nhạy nhằm phát hiện tại ra phần nhiều rối loạn nhỏ tuổi của không-thời gian. “Chúng bé dại hơn những so với kích thước của gần như nguyên tử làm ra chính lắp thêm dò”, Marka đến biết.

Để tưởng tượng về độ tinh tế cảm buộc phải thiết, tiến sĩ Comics, một thành viên khác của LIGO cho biết thêm nó y như phát hiện “một cây gậy dài 1 tỷ tỷ km thu nhỏ tuổi xuống còn 5 mm”.

Trong một hình dung khác, phát hiện tại sóng lôi cuốn của LIGO y hệt như tìm thấy ngoài trái đất Milky Way cùng với chiều rộng 100.000 năm ánh sáng đã bị thu thanh mảnh xuống độ dài của một cục tẩy bút chì.

Các sản phẩm của LIGO cũng rất cần phải tránh hầu như rung động nhiễu. Ngay cả xe chạy trên tuyến đường cũng có thể gây tác động tới tác dụng đo. Nó rất có thể bị ngờ vực ngay cả khi LIGO cài những khối hệ thống chống rung rất tốt thế giới.

Như vậy, không cạnh tranh hiểu khi đề nghị mất tới 100 năm trên những chặng đường dài để tìm ra sự hiện hữu của sóng thu hút trên Trái Đất.

Thành trái ngọt ngào

Vượt qua rất nhiều khó khăn trên chặng đường 1 nỗ lực kỷ, đấy là lúc nói đến những kế quả ngọt ngào. Sóng lôi cuốn được phát hiện nay sẽ phát triển thành một công cụ hoàn hảo nhất để nghiên cứu và phân tích vũ trụ.

Hãy quan sát lại đông đảo công cụ chúng ta có ngày nay: ánh sáng, sóng radio, tia hồng ngoại, tia X và gamma. Chúng mọi chỉ là sóng điện từ cùng chịu không hề ít tác động khi dịch rời trong vũ trụ.

Chỉ một trong những phần nhỏ bức ảnh vũ trụ được ló mặt nếu bọn họ tiếp tục áp dụng sóng điện từ. Điển hình, những lỗ black sẽ chôn vùi cả ánh sáng sau chân mây sự kiện của nó. Tuy nhiên, những nhà khoa học có thể thu được sóng cuốn hút để mày mò một lỗ đen. Nó không vấp phải không ít trở không tự tin khi dịch chuyển trong không gian mà lại có theo một lượng tin tức phong phú.

Bên cạnh đó, một ứng dụng tuyệt vời nhất của sóng hấp dẫn là nghiên cứu các vụ nổ siêu tân tinh. “Sóng thu hút sẽ mang lại Trái Đất nhanh chóng hơn ngẫu nhiên loại tia nắng nào”, Bartos nói. “Khi lõi của một ngôi sao 5 cánh lớn ban đầu sụp đổ, cực kỳ tân tinh có mặt một lỗ đen. Nhưng phía ngoài bề mặt của nó không cho thấy lõi phía bên trong đã sụp đổ”.

Đây là lí do chúng ta cũng có thể sử dụng sóng cuốn hút để phát hiện sự khiếu nại này cấp tốc hơn các kính viễn vọng hàng tiếng đồng hồ đồng hồ. Công cụ mới cũng rất có thể khiến bọn họ quan gần kề khu vực đặc trưng nhất trong một vụ sụp đổ: lõi của những ngôi sao, địa điểm một hố đen được sinh ra. Trong những khi đó, kính viễn vọng tân tiến nhất của quả đât cũng chỉ dừng lại ở đa số quan gần cạnh bề mặt.

Một vụ nổ rất tân tinh chỉ ra mắt vài lần mỗi 100 năm trong ngoài hành tinh Milky Way. Trong thời hạn đó, sóng hấp dẫn có thể được thực hiện để quan ngay cạnh thêm các hiện tượng thường xuyên hơn hoàn toàn như là sáp nhập lỗ đen hay hai sao neutron va chạm. Đây là đều “viên gạch” rất quan trọng đặc biệt đối với việc hiểu biết của họ về thiên hà.

Quan gần cạnh sóng thu hút còn mở ra hi vọng thăm dò tận sâu vào bên phía trong các ngôi sao, phân tích và lý giải sự bí hiểm trong hoạt động của hố đen và những sự phản xạ phát ra trường đoản cú sự kiện mở màn vũ trụ.

Tựu tầm thường lại, sóng lôi kéo là yếu ớt tố sở hữu chìa khóa cho 1 loạt câu hỏi về sự buổi giao lưu của vũ trụ. “Nếu nhận thấy sóng hấp dẫn, bạn có thể nhìn ngược về một phần tỷ giây đầu của vụ nổ Big Bang. Loài người không thể cách như thế nào khác nếu như muốn khám phá nguồn gốc của vũ trụ”, Tuck Stebbins, trưởng phòng thí nghiệm vật lý học tập thiên thể tại Trung tâm không khí Goddard ở trong NASA cho biết.

Kết luận

Ngày hôm qua chắc chắn là là một ngày tốt vời so với bất nhắc một nhà thứ lý nào. "Phát hiện và đo đạc sóng lôi kéo là chiếc chén thánh trong kim chỉ nan tương đối rộng lớn của Einstein" giáo sư Bob Bingham tới từ Hội đồng công nghệ và technology tại Harwell Campus, Anh đến biết.

Trong lúc đó, Abhay Ashtekar, người đứng đầu Viện Lực lôi kéo và Vũ trụ nằm trong Đại học Penn State, Hoa Kỳ, phát biểu trên tờ Reuters: “Phát hiện nay sóng lôi cuốn sẽ xuất hiện thêm một ô hành lang cửa số mới nhằm quan ngay cạnh vũ trụ”. Nhà đồ lý định hướng Stephen Hawking thì gọi đây là một khám phá “sánh ngang với việc phát chỉ ra hạt Higgs Boson”. Ông chúc mừng team ngũ các nhà khoa học tại LIGO vị cột mốc tuyệt đối hoàn hảo này.

Đứng ngơi nghỉ một góc độ khác, những nhà công nghệ tại LIGO biết rằng họ còn không ít việc phải làm để trở nên những mơ mộng từ bây giờ thành hiên thực. “Ngay bây giờ, những công cụ áp dụng sóng cuốn hút để quan tiếp giáp vũ trụ bắt đầu chỉ được chế tạo trên quy mô máy tính”, Bartos đến biết.

Tuy nhiên, ông cũng nói thêm về những ý định trong tương lai: “LIGO đang trải qua 1 quá trình nâng cấp mới để tiếp tục tăng độ nhạy mang lại 3 lần trong khoảng 3 năm tới”. Một sản phẩm dò máy 3 cũng đang rất được đội ngũ lên kế hoạch thành lập ngay trong thời điểm nay. Tất cả sẽ chuẩn bị cho những tìm hiểu mới.

Tham khảo Techinsider, Wikipedia, Iflscience

Bắt được dấu hiệu của sóng hấp dẫn, xong 100 năm tìm kiếm lời tiên tri của Einstein