Truyền thuyết khởi nghĩa Lam Sơn lưu lại hành nhiều nhất trong dân gian Thanh Hóa, so với các nơi khác trên miền bắc bộ nước ta, không được sưu trung bình hết. Dáng vẻ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn cùng vai trò lãnh đạo, lãnh tụ vĩ đại tác động sâu rộng trong quần chúng, là các đại lý để ra đời cả kho thần thoại đặc sắc, nhiều giá trị về lịch sử, nhân văn, ngôn ngữ, địa lý...
Bạn đang xem: Lịch sử của lê lợi
Tranh đánh dầu của họa sỹ Hoàng Hoa Mai.
Truyền thuyết đường nguyễn trãi dùng ngấn mỡ viết chữ “Lê Lợi vi quân, phố nguyễn trãi vi thần” lên lá cây đến kiến đục rồi thả trôi bên trên sông, suối để tuyên truyền, chuyển động quần bọn chúng khắp vị trí hưởng ứng cuộc khởi nghĩa chống giặc Minh do Lê Lợi lãnh đạo, phố nguyễn trãi phò tá... Siêu phổ biến, được ghi chép vào sách vở.
Truyền thuyết dân gian nói chung lúc nào cũng ra đời sau sự việc, sự khiếu nại xảy ra. Câu chuyện lấy mỡ viết chữ... Lên lá cây... Cũng vậy, hoàn toàn có thể nó được dân gian cấu trúc rất thọ sau cuộc khởi nghĩa Lam tô thành công. Bởi vì đó, nó không hẳn là lịch sử, chỉ nhờ vào lịch sử, nói theo thuật ngữ phân tích là “cốt lõi” kế hoạch sử: “Lê Lợi chỉ đạo khởi nghĩa Lam Sơn, được một trong những bề tôi mang tên tuổi theo về phò tá là Nguyễn Trãi. Ngoài đường nguyễn trãi còn phần đa nhân vật danh tiếng lúc bấy giờ, như: trằn Nguyên Hãn, Phạm Văn Xảo, Nguyễn Mộng Tuân, Lê Văn Linh... Ở đây bọn họ chỉ nói đến vai trò đường nguyễn trãi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn để hiểu câu chuyện truyền thuyết thần thoại “Lê Lợi vi quân, nguyễn trãi vi thần” mang đến đúng. Dĩ nhiên, bọn họ không bàn mang đến nhân vật đường nguyễn trãi với sự nghiệp mập mạp của ông đã được suy tôn là “Danh nhân văn hóa thế giới”.
Tháng giêng năm Mậu Tuất (1418) Lê Lợi dựng cờ đại nghĩa nghỉ ngơi núi Lam chỉ thấy danh sách những tướng văn, tướng võ được chép ví dụ trong Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn. Danh sách này không tồn tại ở Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên, Khâm định Việt sử thông giám cương cứng mục của Quốc sử quán triều Nguyễn. Chắc hẳn rằng sử gia Lê Quý Đôn không căn cứ vào văn phiên bản gốc cho nên vì thế thiếu gần như tên quan trọng như Lê Lai, Lê Lý, Trương Chiến, Nguyễn Xí... Tuy thế lại thừa các tên nguyễn trãi và một vài fan khác. Vì vậy, khoảng trong thời điểm thập kỷ 60 đã trở thành vấn đề bàn cãi trên tập san Nghiên cứu lịch sử của Viện Sử học. Đa số ý kiến cho rằng sau ngày khởi nghĩa, đường nguyễn trãi mới tham gia nghĩa quân Lam Sơn, tuy nhiên vào thời khắc nào, loài kiến giải còn khác nhau. Thậm chí, bao gồm học giả nhận định rằng mãi tới năm 1425, chỉ với hai năm mang lại ngày toàn thắng, nguyễn trãi mới xuất hiện trong nghĩa quân Lam Sơn, với 1 loạt thư dụ sản phẩm quân Minh bởi Bình Định vương vãi Lê Lợi sai ông biên soạn thảo.
Chúng ta bao gồm cứ liệu gì về định kỳ sử đáng tin cậy nhất để xác định thời điểm nguyễn trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn?
Việt sử cương mục (Quốc sử tiệm triều Nguyễn) chép rõ: “Trước kia, vương vãi (Lê Lợi) đóng góp ở Lỗi Giang, đường nguyễn trãi tay cụ roi ngựa đến yết kiến, dưng sách lược dẹp giặc Ngô, được vương khen, tiếp nhận” (NXB giáo dục và đào tạo tập I, trang 803). Bình Ngô sách của đường nguyễn trãi dâng lên Lê Lợi không phải là một trong tập sách, rất có thể chỉ là lời tấu hoặc tờ tâu. Nội dung hầu hết không tiến công thành mà lại đánh vào lòng người (mưu phạt trọng tâm công) được Lê Lợi khen là đọc binh pháp và chào đón vào sản phẩm ngũ nghĩa quân, làm cho Hàn lâm quá chỉ học sĩ, soạn thảo sách vở cho vua, theo lệnh vua. Dịch vụ của Nguyễn Trãi hoàn toàn không buộc phải quân sư tuyệt mưu sĩ như một số người lầm tưởng.
Thơ Lê Thánh tông ca vịnh Nguyễn Trãi: “Ức Trai trung tâm thượng quang Khuê tảo” tức là tấm lòng Ức Trai (Nguyễn Trãi) trong sáng như sao Khuê lúc sáng sớm mai (sao Khuê tức sao Mai). Ý công ty vua xác minh cái án giết mổ vua Thái tông hoàn toàn sai. Bên dưới câu thơ này, Thánh tông chú thích: “Ức Trai tiên sinh đương thời gian Thánh tổ (Lê Lợi) mới sáng nghiệp, theo về ngơi nghỉ Lỗi Giang, trong thì bàn chiến lược ở chỗ màn trướng, ngoài thì thảo văn thư dụ các thành, văn hoa tiên sinh làm vinh quang cho nước, lại được vua tin yêu quý trọng”.
Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn không nói rõ Nguyễn Trãi gặp gỡ Lê Lợi ở đâu, lúc nào, cơ mà trong con kiến văn đái lục (NXB Sử học hà nội 1962 – Dịch giả Phạm Trọng Điềm), ông viết: “Nguyễn Trãi là cháu ngoại quan liêu Chương Túc hầu (tức è cổ Nguyên Đán) bên Trần cùng là con ông Nguyễn Phi Khanh đỗ tiến sỹ triều đơn vị Hồ, đang sẵn gồm danh vị. (Nguyễn Trãi) lúc vào yết con kiến Bình Định vương ở Lỗi Giang, ngay lập tức được tri ngộ. (Vua) sai viết thư gởi tướng súy công ty Minh, thảo hịch truyền đi những lộ (xứ) đứng vào bậc nhất trong một đời...” (tr.311).
Nguyễn Trãi bị án tru di do tội giết thịt vua Thái tông. Con Thái tông là Thánh tông xét minh oan cho Nguyễn Trãi. Cháu xa đời của Nguyễn Trãi, xuất trình sách vở và giấy tờ để vua truy khuyến mãi cho ông tước Tế Văn hầu, lời chế văn gồm câu: “Long hổ phong vân chi hội, vì tưởng tiền duyên, văn học sự nghiệp đưa ra truyền, vĩnh thùy hậu thế” (sđd tr.312) tức là rồng hổ gió mây chạm mặt hội, vì chưng duyên từ bỏ kiếp trước, văn vẻ sự nghiệp tụng ca mãi đời sau.
Tất cả những sử liệu trích dẫn trên hồ hết nói rằng: đường nguyễn trãi yết loài kiến Lê Lợi làm việc Lỗi Giang được vua thu nhận, giao đến việc sách vở và giấy tờ viết thư thảo hịch theo mệnh vua với tài văn học của ông nổi tiếng, được lưu giữ truyền mãi đời sau.
Xem thêm: Chiều Cao Và Tiểu Sử Diễn Viên Trương Nam Thành Là Ai? Trương Nam Thành Là Ai
Lỗi Giang sinh hoạt đâu? Theo những nhà nghiên cứu Lỗi Giang là 1 chi nhánh sông Mã sinh hoạt vùng Cẩm Thủy – Vĩnh Lộc, tổ chức chính quyền nhà Minh lấy địa danh này để tên cho một huyện bắt đầu thành lập: thị trấn Lỗi Giang. Trong thời hạn kháng chiến kháng Minh quy trình đầu, Lê Lợi chỉ chuyển động và đóng góp quân sinh sống Lỗi Giang một lần, vào khoảng thời gian 1420. Việt sử thông giám cưng cửng mục chép: mon 10 năm Canh Tý (1420) vương (Lê Lợi) tiến quân đóng ở xóm Thôi. Lý Bân nghe tin ấy, kéo quân từ Tây Đô vào chực tấn công úp. Vương đặt quân mai phục ở Thi Lang, đánh bại được địch. Vương tiến đóng góp ở sách tía Lẫm thuộc Lỗi Giang. Bọn tướng Minh phân chia quân đóng đồn sống Nga Lạc với Quan da để phòng thủ cho Tây Đô. Vương ngày đêm tấn công gấp. Quân tướng Minh bắt buộc bỏ đồn Nga Lạc, lui về giữ đồn quan tiền Da. Vương sai những tướng Lê sát và Lê Hào tập kích quân Minh sống trại quan Da, cản phá được địch, chém rộng nghìn thủ cấp, tước được chiến nuốm và nghi trượng của địch, do dự bao nhiêu mà lại kể? bạn Minh vì chưng đó tinh thần sút yếu quá đỗi!
Lê Lợi vẫn vận động ở vùng Lỗi Giang nơi miền ngược tiếp sát miền xuôi, ngay sát thành Tây Đô, đã trở nên quân Minh chiếm phần đóng làm cho sào huyệt gây tội ác so với nhân dân ta.
Tháng 11 năm Tân Sửu (1421) Lê Lợi vẫn đóng doanh trại tại ba Lẫm. Tham tướng tá Minh trần Trí lấy hơn mười vạn quân cho đánh. Trời sẽ về chiều, địch đóng góp lại cách bố Lẫm 50 dặm (Ba Lẫm thuộc Lỗi Giang). Hội họp các tướng, Lê Lợi bàn: kẻ thù dầu đông, nhưng chúng buộc phải lặn lội từ bỏ xa đến. Bọn họ đem dòng thế thong thả, nhàn rỗi đối phó với địch cấp vã nhọc nhằn, hiện nay thình lình đổ quân ra đánh tủ đầu, thế nào cũng phá được bọn chúng (đây là kế “Dĩ dật đãi lao” – lấy nhàn hạ đối phó với mệt nhọc – của Binh pháp). Đêm đến, Lê Lợi sai những tướng lấy quân tập kích trại giặc, chém rộng nghìn thủ cấp. Hôm sau, è cổ Trí mở mặt đường tiến quân để trả thù. Lê Lợi đặt phục binh trước sinh hoạt Úng Ải (Úng quan, Cổ Lũng, Bá Thước). Quân è cổ Trí đến trưa bắt đầu kéo đến, quá hiểm trở, “leo trèo, bám như lũ kiến nhưng lên đèo”. Nghĩa quân phục sẵn, thình lình nổi dậy xung kích, đánh bại được địch, trần Trí bắt buộc rút lui.
Đã có hẹn cầu trước, tù hãm trưởng Ai Lao là Man gần kề đem bố vạn quân và 100 thớt voi bất thình lình ập đến, nói phao lên rằng sang cứu viện ta. Vương không ngờ nó nói dối, vẫn đêm bị nó tấn công úp. Lê Lợi vẫn bình tĩnh, không cồn binh vội, chia cắt tướng sĩ lẻn ra vùng phía đằng sau địch, vào và xung quanh đánh khép lại, cản phá được quân giặc, chém hơn một vạn thủ cấp, tước đoạt được mười bốn thớt voi. Nhân đà chiến thắng lợi, nghĩa quân ruổi dài đuổi theo. Man gần cạnh cùng túng quẫn xin hòa, Lê Lợi không cho.
Tướng Lê Thạch hăng hái đứng vị trí số 1 đoàn quân tiến công gấp, rủi ro giẫm cần chông độc, chết. Nghĩa quân lại rút về trại ba Lẫm.
Tháng 12 năm Nhâm dần (1422), tướng tá giặc Minh là Mã Kỳ lại mong hẹn cùng với quân phản bội người Ai Lao dò biết nghĩa quân từ ba Lẫm tiến đến Quan Da. Bọn chúng hợp sức với nhau, nhì mặt trước sau tiến công khép lại. Quân ta ko lợi bắt buộc lui đóng góp ở Sách Khôi. Địch tập phù hợp cả quân lại nhằm bao vây. Lê Lợi khóc yêu quý nghĩa quân cạnh tranh bảo toàn tính mạng, bảo những tướng sĩ: “Giặc đã vây bức cả tư mặt. Họ cố đánh nhanh thì sống, còn nếu như không đánh nhanh tất buộc phải bại vong”. Mọi người đều cảm kích, đua nhau liều chết cụ đánh. Những tướng Lê Lĩnh, Phạm Vấn, Lê Hào cùng Lý Triện chính mình xông trộn lên trước, đánh phá trận địch: Chém tham tướng tá Minh Phùng Quý và hơn nghìn thủ cung cấp quân địch. Các tướng địch Mã Kỳ cùng Trần Trí đều yêu cầu chạy; quân Ai Lao cũng lẩn trốn về.
Quân ta tuy thắng lợi nhưng cũng hao hụt nhiều binh sĩ, Lê Lợi buộc phải chuyển quân về núi Chí Linh để củng cụ lực lượng... Qua năm tiếp theo (1423) Lê Lợi trong thời điểm tạm thời giảng hòa với quân Minh và cho năm 1424 đưa quân vào tỉnh nghệ an theo mưu kế của tướng mạo Nguyễn Chích. Từ đó (1424) nghĩa binh Lam Sơn tấn công đâu chiến hạ đó cùng ba năm sau (1427) tiến đại quân ra Bắc giải phóng thành Đông quan lại (Thăng Long), giặc Minh lậy sản phẩm xin được khoan tha về nước.
Năm 1428, Lê Lợi họp tất cả các tướng tá văn võ và quần thần, để định công ban thưởng, tùy theo người có công lao những ít để phong level trên dưới; “phong vượt chỉ nguyễn trãi tước quan liêu Phục hầu... Mang lại mang bọn họ vua” (Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn, Đại Việt sử ký kết toàn thư của Ngô Sỹ Liên...) Theo Việt sử thông giám cương mục: Công thần khởi nghĩa Lam Sơn bao gồm 9 bậc thì tước quan liêu Phục hầu của công thần Nguyễn ngơi nghỉ bậc thiết bị 8.
Tìm gọi Quốc sử, phố nguyễn trãi tham gia nghĩa quân Lam Sơn, được Lê Lợi thu nhận làm cho Thừa chỉ, vâng lệnh vua biên soạn thảo giấy tờ, sau được call là thừa chỉ học tập sĩ rồi Hàn lâm thừa chỉ học sĩ, vì thời hạn kháng chiến ko lập viện hàn lâm, những chức tước võ tướng chỉ là hư hàm hoặc tuyệt nhất thời.
“Lê Lợi vi quân, phố nguyễn trãi vi thần” trọn vẹn đúng với tinh thần lịch sử: Bình Định vương vãi Lê Lợi là quân vương, quá chỉ phố nguyễn trãi là văn thần với suốt đời ông chỉ là 1 trong văn thần.
